Sách hay: Khí hậu và lịch sử nhân loại

Các chủ điểm cốt tủy

Cuốn sách xoay quanh 3 điểm nhấn lớn. Đầu tiên, Frankopan đã đưa khí hậu vào câu chuyện quá khứ, biến nó trở thành chủ thể và phân tích một cách có cơ sở sự thành bại của các đế chế. Ví dụ như khi phân tích sự trỗi dậy và oai hùng của đế chế La Mã, tác giả cho thấy bên cạnh việc có rất nhiều tài năng quân sự, thì thời kỳ Ấm La Mã (hay thời kỳ tối ưu khí hậu La Mã) kéo dài hơn 3 thế kỷ cũng là nhân tố tạo nên sự thịnh vượng này.

Thứ hai, ông đã trình bày về cách con người tác động đến tự nhiên. Cũng như Jürgen Renn trong cuốn Sự tiến hóa của tri thức, Frankopan cũng đồng ý với khái niệm về Thế nhân sinh (Anthropocene) do nhà khoa học đoạt giải Nobel - Paul Crutzen, đưa ra khi công nhận rằng không phải các lực tự nhiên ảnh hưởng đến con người, mà chính con người mới là lực lượng định đoạt số phận của hành tinh này. Tác giả cho thấy suốt nhiều thế kỷ, chúng ta không chỉ tuân theo tự nhiên mà còn tìm cách uốn nắn và điều chỉnh nó trước khi nhận ra đó là bất khả.

Thứ ba, cuốn sách mở rộng tầm nhìn về lịch sử qua nhiều bài học mà nhân loại đã từng lãng quên. Bằng cách xoáy sâu vào môi trường hay khí hậu, Frankopan đã đưa ra nhiều giải thích tương đối thú vị về các sự kiện đã từng xảy ra, từ đó nhấn mạnh tầm quan trọng của yếu tố này đến lịch sử loài người. Bởi lẽ trái đất rồi sẽ tồn tại lâu hơn con người, nên những sự kiện đã từng xảy ra không chỉ là những vấn đề đến từ lịch sử, mà cũng còn là bài học cho hiện tại, để loài người sẽ có nhiều cách giữ gìn "sân khấu" của mình.

The Economic Times - Omega+

Tài năng của một sử gia

Nổi tiếng với các tác phẩm nghiên cứu tường tận về con đường tơ lụa trước đó, Frankopan thêm một lần nữa cho thấy điểm mạnh về sự chi tiết. Có dung lượng gần 900 trang, Trái đất chuyển mình cho thấy tham vọng của vị sử gia khi quyết tâm "thám bản tầm nguyên" (tra cứu đến tận nguồn gốc) ngay cả trước khi con người xuất hiện.

Một điểm nhấn khác là tác giả đã cung cấp rất nhiều góc nhìn tương đối khác biệt. Với việc thoát khỏi định kiến "lấy châu Âu làm trung tâm", Trái đất chuyển mình cũng như Cuộc thập tự chinh thứ nhất ra mắt trước đó, tiến hành tịnh tiến điểm nhìn một cách bao quát, cho thấy khả năng làm sáng tỏ vấn đề ở nhiều khía cạnh, khiến cho cuốn sách không chỉ đầy đủ đến tận ngọn nguồn mà còn phong phú ở mặt thông tin.

Như Frankopan bày tỏ, một trong những thách thức với ngành khoa học khí hậu là các hiện tượng thường mang tính chất phân mảnh. Nó có thể xảy ra với mức độ này ở khu vực A, nhưng khu vực B thì không như thế. Do đó có thể hiểu rằng độ dày và nguồn thông tin vô cùng phong phú của cuốn sách này không chỉ đến từ tham vọng của riêng tác giả, mà còn phản ánh một cách chính xác bản chất vấn đề, qua đó có thể tránh né những sự ngoại suy hay mối quan hệ mang tính nhân quả một cách thái quá.

Vì vậy xuyên suốt 24 chương sách, Frankopan luôn luôn tìm cách khắc họa rõ nhất những đế chế cũng như cường quốc đã từng hiện diện trong mỗi thời điểm. Trong khi các nghiên cứu về quá khứ từng bị thống trị bởi sự chú ý dành cho xã hội giàu có của châu Âu và Bắc Mỹ, thì trong tác phẩm này, các khu vực khác vốn được xếp hàng thứ yếu hoặc bị bỏ qua cũng được quan tâm. Tuy vậy việc thiếu đi các sử liệu từ châu Úc hay phía nam châu Phi như tác giả thừa nhận, ít nhiều làm yếu đi sự toàn diện của cuốn sách.

Nhưng không vì thế mà tác phẩm này thiếu sự thuyết phục. Qua cách đặt vấn đề và không ngần ngại phơi bày điểm yếu, Frankopan kêu gọi hơn nữa những sự nghiên cứu từ các khu vực nói trên, vì điều trớ trêu là tác động lớn nhất của biến đổi khí hậu thường được cảm nhận ở những khu vực nghèo nàn nhất, cũng như những nơi mà tiếng nói thường bị chặn đứng hoặc là phớt lờ. Nếu khắc phục được điểm này, thì bài học từ quá khứ sẽ được liền mạch, từ đó tương lai có cách nhìn nhận đúng đắn hơn.

Bằng khối lượng thông tin phong phú, sâu rộng, kết hợp với khả năng nghiên cứu toàn diện và nghệ thuật kể chuyện tài ba, Trái đất chuyển mình: Một lịch sử chưa kể về nhân loại là một cuốn sách quan trọng, không chỉ để ta thấu hiểu trái đất, mà cũng đồng thời tìm ra cách thức để bảo vệ nó, và biến nơi này thành một thực thể thật sự đáng sống.