Sài Gòn - Gia Định một thời để nhớ - Kỳ 5: Tỉ phú Đội Có

Chợ Phú Nhuận, nơi “khởi nghiệp” của tỉ phú Sài Gòn Đội Có - Ảnh: Quỳnh Trân

Đội Có tên thật là Nguyễn Văn Có. Trước năm 1940, ông làm mã tà (cảnh sát) ở bót Tân Bình thuộc xã Phú Nhuận. Theo tài liệu ghi chép, trong thời gian đương chức ông Có đi bố ráp một vụ đánh bạc và bị du côn ở rừng cao su xông ra chém vào bả vai nên tên cò Tây đền công lao bằng cách cho ông lên chức đội. Sau đó Đội Có về coi trật tự ở khu chợ Phú Nhuận. Chợ này hình thành từ thế kỷ 19, ban đầu có tên “chợ Mới”, để lộ thiên, không có nhà lồng và mái che. Sau này ông Lê Tự Tài là xã trưởng Phú Nhuận quyên góp tiền của bà con bán hàng trong chợ mua vật liệu, dựng sườn tre lợp lá, mấy năm sau thay bằng cột gỗ và mái ngói. Để nhớ công, dân Phú Nhuận gọi là “chợ Xã Tài” - cũng là một trong các ngôi chợ lâu đời nhất ở Sài Gòn.

Qua đầu thế kỷ 20 người ta cho xây mặt tiền chợ nhà lồng và đắp chữ nổi “Marché de Xã Tài”, sau đó thay bằng chữ “Marché de Phú Nhuận” và cũng thời gian này Đội Có về coi trật tự tại đây. Hiện nay còn lác đác chục nhà bên hông chợ; những nhà mái thấp, có vòm tròn, cửa bán nguyệt có từ năm 1937, trong đó có những căn phố trệt của Đội Có mua lúc về coi chợ Phú Nhuận.

Đội Có nổi tiếng dữ dằn, bà con buôn bán trong chợ ai cũng sợ vì ông hay đá thúng, xô đổ hàng hóa bày choán lối đi. Việc thu tiền trả góp, tiền hụi các chủ cho vay nợ đều giao cho thầy Đội Có, vì với thầy Đội thì không ai dám trễ, quỵt. Nếu chạy làng thì thầy lôi ngay về nhốt ở bót Tân Bình nên người ta sợ… vãi đái.

Đội Có là người có óc kinh doanh, khi tích cóp được kha khá, thấy khu chợ Phú Nhuận tương lai phát triển, nhìn khu vực đất sình lầy còn trống nên ông bỏ tiền ra mua với giá rẻ mạt rồi cho lấy đất làm nhà gạch bán và cho thuê. Những dãy nhà phố của Đội Có thời đó từ chân cầu Kiệu tới chợ là khu thương mại hoành tráng. Vì vậy sau này dân địa phương mới gọi một con hẻm ở đây, với toàn nhà của ông, là hẻm Đội Có và được chính quyền Pháp công nhận, bây giờ là đường Cô Giang (Q.Phú Nhuận, TP.HCM).

Bạc đẻ ra bạc, chẳng mấy chốc Đội Có tậu thêm miếng đất khá rộng ở mặt đường Võ Di Nguy (nay là Phan Đình Phùng) mở rạp hát mang tên Cẩm Vân nhưng dân địa phương quen gọi là rạp Đội Có. Rạp chuyên cho mướn làm chỗ hát bội, cải lương và chiếu bóng, sau này ông sử dụng khu nền nhà hát này xây cất dãy phố cho thuê buôn bán.

Đội Có còn mua mấy chục chiếc xe đò mang tên Bửu Hiệp chạy tuyến Sài Gòn - Đà Lạt. Tại thành phố mờ sương, Đội Có mua đất trồng hoa đưa về Sài Gòn bán. Có tiền, ông mua hàng chục biệt thự ở Đà Lạt cho khách du lịch thuê. Ông còn nghĩ cách đem chó bẹc giê Tây Đức về nuôi sinh con giống bán cho ngoại kiều và nhà giàu nuôi để canh nhà. Thừa thắng, Đội Có mua căn biệt thự số 86 Yên Đổ (nay là Lý Chính Thắng) dùng làm ga ra sửa xe hơi. Khách vào ra nườm nượp như “thần Tài gõ cửa”. Vậy mà thấy chưa đủ, ông quay sang nghề nuôi ngựa đua. Đội Có cho người đi khắp ba kỳ trong xứ Đông Dương tìm chọn mua những con ngựa giống tốt về nuôi. Chuồng của Đội Có thời đó lúc nào cũng có trên 10 con ngựa để đem ra trường đua mỗi chủ nhật. Việc nuôi ngựa của ông hốt bạc triệu thời 1940 - 1945. Thấy việc nuôi ngựa đua phát đạt nên Đội Có đã ra tận ngoài Bắc Hà rước nài nổi danh Ba Tuấn, trả lương hậu hĩnh và tiền thưởng xứng đáng. Ít lâu sau Ba Tuấn “bán độ”, Đội Có nóng giận gọi người bán hết chuồng ngựa, quay về kinh doanh rạp hát.

Lúc này Đội Có sung túc, có xe hơi riêng. Ông to béo, để râu quai nón, đội mũ phớt, tay cầm ba toong, miệng ngậm ống vố (píp) oai vệ. Tuy tuổi đã tứ tuần nhưng ông vẫn được nhiều đào hát ngấp nghé vì vừa “tướng tốt” lại lắm bạc. Đội Có cưới một cô đào hát khá nổi danh của đất Sài Gòn làm vợ. Sau này ông xây nhiều ngôi nhà cao tầng (chung cư) cho ngoại kiều thuê. Đội Có còn cùng ông Nguyễn Tấn Đời mở Tín Nghĩa ngân hàng với số tiền ký thác của khách hàng gửi có lúc lên tới 20 tỉ bạc.

Năm 1978 Đội Có xuất cảnh sang Pháp thăm con trai, sau đó ông sang Mỹ ở với người con gái. Vì tin tưởng nên ông đã ký thác hàng triệu đô la đứng tên con để tậu nhiều biệt thự tại Mỹ cho thuê. Ngôi nhà mà Đội Có đang ở thì con gái ông đã cho người hầu gái Mỹ da đen đứng tên hộ và tin cậy trao tay hòm chìa khóa. Nhưng bất ngờ cô con gái của Đội Có chết đột ngột không kịp trăn trối gì nên chỉ ít lâu sau ông Đội Có bị người hầu kia đuổi ra khỏi ngôi biệt thự. Vì buồn cảnh con chết, biệt thự đang ở đoạt mất nên một thời gian ngắn sau khi con gái mất, ông Đội Có cũng đứt mạch máu, qua đời tại Mỹ.