Sửa thuế thu nhập cá nhân thế nào cho hợp lý?: Cần điều chỉnh sớm chứ không chờ quy trình

Điều chỉnh ngay mức GTGC đã quá lạc hậu

Mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) cho người nộp thuế 11 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc 4,4 triệu đồng/tháng đã được chỉ ra là quá lạc hậu so với tình hình kinh tế - xã hội sau nhiều năm thực hiện. Chuyên gia về thuế, luật sư (LS) Trần Xoa phân tích thời điểm thông qua luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) năm 2007 (áp dụng từ năm 2009) là giai đoạn kinh tế VN có lạm phát cao, chỉ số CPI lên đến 2 con số một năm. Quy định mức CPI từ 20% trở lên thì tương đương chỉ khoảng 2 năm là có thể điều chỉnh. Nhưng thực tế, mức GTGC được điều chỉnh tăng sau 4 năm áp dụng luật Thuế TNCN. Giai đoạn tiếp theo, kinh tế VN ổn định, lạm phát luôn được duy trì ở mức thấp nên đợt điều chỉnh mức GTGC thứ hai phải đợi đến 7 năm (từ 2013 đến 2020 mới điều chỉnh).

Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Hiện tại, chỉ số CPI cũng nằm trong tầm kiểm soát của Chính phủ và chỉ xoay quanh mức 4%/năm. Nếu đợi chỉ số này vượt 20% thì phải thêm 3 năm nữa. Như vậy đến 7 năm mới được điều chỉnh mức GTGC thì đời sống của nhiều gia đình sẽ gặp khó khăn khi kinh tế những năm qua biến động, thu nhập người lao động giảm mạnh. Hơn nữa, theo tờ trình của Bộ Tài chính về dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Thuế TNCN tháng 3.2012, cơ quan này đã đề nghị nâng mức GTGC trên cơ sở tham chiếu theo GDP bình quân đầu người, tiền lương tối thiểu. Khi đó, mức GTGC đối với bản thân người nộp thuế từ 4 triệu đồng/tháng đã được nâng lên 9 triệu đồng/tháng (áp dụng từ tháng 7.2013), tương đương 2,5 lần GDP bình quân đầu người VN. Nếu so với lương tối thiểu vùng cao nhất của năm 2013 thì mức GTGC này cũng cao hơn gần 4 lần. Nghĩa là trong khi chờ sửa toàn diện luật Thuế TNCN với rất nhiều quy định đã không còn phù hợp thì Chính phủ nên trình Quốc hội thay đổi trước mức GTGC theo cơ sở GDP bình quân.

"Số liệu công bố GDP bình quân đầu người chính thức của VN năm 2022 là 95,6 triệu đồng/năm, tương đương 8 triệu đồng/tháng. Như vậy mức GTGC cho bản thân người nộp thuế sẽ phải nâng lên 20 triệu đồng/tháng là phù hợp. Song song đó, mức GTGC cho người phụ thuộc hiện đang bằng 40% bản thân người nộp thuế thì sẽ tăng lên tương ứng là 8 triệu đồng/tháng", LS Trần Xoa đề xuất và nói thêm: "Thu nhập của nhiều người dân giảm trong khi chi phí hàng hóa tăng cao, nhất là sau đại dịch Covid-19 đến nay thì cần sửa mức GTGC càng sớm càng tốt. Nếu đợi đến giữa năm 2026, luật Thuế TNCN sửa đổi mới được thông qua thì đến đầu năm 2027 mới áp dụng là quá lâu. 

Chính phủ chỉ cần trình Quốc hội việc sửa đổi mức GTGC trong kỳ họp gần nhất vào tháng 5.2025 và áp dụng luôn cho năm 2025 là được (quyết toán thuế đến hết 2025 mới thực hiện). Trong thực tiễn, việc xem xét sửa đổi các quy định không phù hợp cũng được Chính phủ làm thường xuyên. Vì vậy không thể đợi theo lộ trình sửa đổi toàn diện luật Thuế TNCN mà cần xem xét chỉnh sửa ngay, nhất là mức GTGC. Điều này sẽ thể hiện được tinh thần đồng hành của Chính phủ với người dân như nhiều chính sách khác", LS Trần Xoa đề xuất.

Không thể bắt người nộp thuế duy trì mức sống như 15 năm trước

Theo tờ trình về Dự án luật Thuế TNCN, Bộ Tài chính dự kiến sửa đổi, bổ sung 31 điều trên tổng số 35 điều của luật hiện hành (chiếm 88,5%). Nội dung sửa đổi liên quan đến điều chỉnh mức GTGC đối với người nộp thuế và người phụ thuộc cho phù hợp với bối cảnh mới; giảm số bậc thuế của biểu thuế suất lũy tiến từng phần áp dụng đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công; đơn giản hóa trong thực hiện; mở rộng cơ sở thuế; rà soát sửa đổi, bổ sung các quy định về người nộp thuế, thu nhập chịu thuế...

Chuyên gia kinh tế, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nhận xét với tỷ trọng sửa đổi như trên thì hầu như viết lại cả luật. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải thay đổi tư duy về thuế TNCN. Trước hết, đó là vẫn phải đảm bảo người nộp thuế TNCN có được mức sống trên trung bình cao của xã hội. Nếu những người thu nhập mới chỉ đủ sống mà nộp thuế là quá vô lý. Kế tiếp, mức thuế phải tính đến sự bào mòn của thu nhập theo lạm phát hằng năm. Đồng thời, nhiều quốc gia khi thu thuế này đã tính đến việc loại trừ các chi phí trong đời sống cho người dân, đặc biệt là chi về y tế và giáo dục cho cả bản thân người nộp thuế lẫn những người phụ thuộc là khoản chi tiêu thật, hợp lý trong đời sống. 

Như vậy, mức GTGC cho người nộp thuế phải đảm bảo gồm cả 3 yếu tố nói trên. Nếu theo ước tính thì cũng phải nâng lên 16 - 18 triệu đồng/tháng và thậm chí theo cơ sở lương tối thiểu của vùng miền. Từ đó, mức GTGC cho người phụ thuộc cũng phải xem xét lại theo một tỷ lệ phù hợp vì cũng không thể quá thấp khi chi tiêu cũng không ít hơn bản thân người nộp thuế. Bên cạnh đó, hàng loạt quy định về các dịch vụ, khoản thu vãng lai hay điều kiện về thu nhập của người phụ thuộc, biểu thuế quá nhiều hay mức thuế suất 35% là quá cao… đều phải được thay đổi.

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nhấn mạnh: "Lúc thuế TNCN mới áp dụng vào năm 2007 thì thu nhập chịu thuế trên 5 triệu đồng/tháng đã thấy to. Nhưng hiện nay mức này không đáng là gì nên các ngưỡng chịu thuế phải thay đổi. Không thể bắt người nộp thuế phải duy trì mức sống như 15 - 20 năm trước nữa khi quá nhiều thứ đã thay đổi". 

"Ai cũng biết quy định CPI tăng từ 20% trở lên mới điều chỉnh GTGC, nhưng tình hình kinh tế - xã hội đã thay đổi rất nhiều khiến quy định này không còn phù hợp. Các đại biểu Quốc hội hay nhiều bộ, ngành đã nhận thấy mức GTGT hiện tại quá lạc hậu nên mới kiến nghị Chính phủ xem xét sửa đổi nhiều lần trong thời gian qua. Chính phủ hoàn toàn có thể trình Quốc hội sửa đổi các quy định bất hợp lý sớm hơn, thậm chí sửa đổi cả luật Thuế TNCN hiện nay cũng không phải chờ lâu đến gần 2 năm. Nếu Bộ Tài chính thực hiện thì chỉ cần lấy ý kiến và trong vòng 3 - 4 tháng là cũng sẽ xong cả luật thay thế. Bởi thuế này không phải mới và những quy định cần sửa cũng đã được đề xuất nhiều. Như vậy rõ ràng là có thể sửa đổi ngay trong năm tới mà không phải chờ theo tiến độ mà Bộ Tài chính đã công bố", ông Thịnh nhấn mạnh thêm.