Tìm ra vi khuẩn khống chế vi rút gây dịch sốt xuất huyết

Theo ông Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), sốt xuất huyết là bệnh lây truyền qua muỗi vằn aedes aegypti. Muỗi này có thể dễ dàng làm lây truyền vi rút dengue (tác nhân gây sốt xuất huyết) khi đốt người, hiện đang lưu hành ở hầu hết các tỉnh, thành nước ta. Với mong muốn ngăn chặn dịch sốt xuất huyết đang tăng mạnh và lan rộng, Bộ Y tế dự kiến triển khai mở rộng thí điểm ứng dụng muỗi vằn được gây nhiễm vi khuẩn Wolbachia trong phòng chống dịch.

Giáo sư Đặng Đức Anh, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư, Giám đốc dự án này, cho biết hướng tới mục tiêu loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam, Wolbachia là loại vi khuẩn tự nhiên, có trong tế bào của khoảng 60% loài côn trùng sống gần gũi xung quanh con người như châu chấu, bướm, chuồn chuồn,… Các nghiên cứu đã khẳng định vi khuẩn Wolbachia không gây nguy hại cho sức khỏe con người.

Tại Việt Nam, nhóm nghiên cứu của Viện Vệ sinh dịch tễ  T.Ư cùng các nhà khoa học Úc đã nhân nuôi thành công dòng muỗi vằn aedes aegypti (muỗi lây truyền vi rút gây sốt xuất xuyết, được bắt tại đảo Trí Nguyên, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hóa) mang vi khuẩn Wolbachia.

“Mặc dù Wolbachia vẫn tồn tại tự nhiên trên một số loài muỗi thường đốt người, nhưng trên muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết lại không có vi khuẩn này. Các nghiên cứu đã cho kết quả thú vị: Khi gây “nhiễm” Wolbachia trên cơ thể muỗi vằn, vi khuẩn đó lại ức chế sự phát triển vi rút dengue trú ngụ trong muỗi. Đồng thời, Wolbachia cũng ức chế sự phát triển của vi rút zika và một số loại vi rút khác truyền qua muỗi. Với khả năng đó, Wolbachia có thể làm giảm nguy cơ lây truyền vi rút gây bệnh sang người”, giáo sư Đặng Đức Anh cho hay.

Theo Bộ Y tế, tại Việt Nam, các nghiên cứu về vi khuẩn Wolbachia trong việc ngăn chặn sốt xuất huyết được bắt đầu từ năm 2006, được các hội đồng khoa học đánh giá cao về tính an toàn. Muỗi vằn aedes aegypti mang vi khuẩn Wolbachia đã được sử dụng tại các hộ gia đình trên đảo Trí Nguyên (thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) trong hai đợt: từ tháng 4 - 9.2013 và từ tháng 5 - 11.2014.

Kết quả giám sát dịch tễ các năm gần đây cho thấy trong khi số ca mắc sốt xuất huyết ở thành phố Nha Trang và tỉnh Khánh Hoà đều ở mức rất cao, thì riêng ở đảo Trí Nguyên, từ khi kết thúc thả muỗi Wolbachia năm 2014 đến nay, chưa xảy ra bất cứ ổ dịch sốt xuất huyết tập trung nào.

Giáo sư Đặng Đức Anh cho biết thêm vào tháng 8.2016, kết quả nghiên cứu thí điểm ứng dụng muỗi mang vi khuẩn Wolbachia trên đảo Trí Nguyên đã được Bộ Y tế nghiệm thu về các mặt tính an toàn, khả năng ức chế vi rút dengue của muỗi Wolbachia và sự ủng hộ của cộng đồng.

Hiện nay, nhóm nghiên cứu "Dự án hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam" đang xin phép các cấp có thẩm quyền để triển khai thí điểm thả muỗi Wolbachia trên một khu vực thực địa hẹp ở thành phố Nha Trang, dự kiến từ cuối năm 2017.

Với sự hỗ trợ của Chương trình loại trừ sốt xuất huyết toàn cầu, Bộ Y tế đang lên kế hoạch triển khai mở rộng thí điểm ứng dụng muỗi Wolbachia để phòng sốt xuất huyết ở một số địa phương khu vực phía Nam của Việt Nam trong thời gian tới.

Úc, Indonesia đã triển khai trên diện rộng ở một số thành phố và gần đây là Brazil đã triển khai thả muỗi Wolbachia ở thủ đô Rio de Janeiro để bảo vệ người dân khỏi sốt xuất huyết và Zika. Kết quả đạt được ở các nước đều cho thấy đây là một phương pháp an toàn, muỗi mang Wolbachia không gây ra bất cứ vấn đề gì về sức khoẻ con người hay môi trường sinh thái, có hiệu quả khống chế sự lan truyền của bệnh sốt xuất huyết. (Nguồn: Cục Y tế dự phòng)