Suối vàng Ngân Sơn

Trong cuộc rượu say khướt, một bưởng vàng tên M. tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, hé lộ: “Nhà báo có quen cán bộ huyện Ngân Sơn không? Trên đó họ vừa phát hiện có một hang cổ, trong đó có dòng suối vàng mới phát hiện, đang đông người đến khai thác, chúng ta mà xin được giấy tờ của chính quyền địa phương thì lập một “đại bản doanh” ở cửa hang vàng đó, chỉ ngồi xé vé cho các bưởng vàng là ăn đủ”. Tò mò, tôi quyết gặng hỏi và cùng lập mưu tính kế... như thật, sau đó thống nhất cùng lên đường đến nơi vàng được coi như đang đầy ắp trong suối cổ đó.

Cô gái bán hàng và câu chuyện người bắt rắn

Đúng như những gì M. nói, chúng tôi có mặt đúng lúc dòng người khắp nơi đang hối hả tìm đến “hôi vàng”. Người ngồi, người nằm, kẻ mắc võng trong bờ bụi xếp hàng dài thượt trên quốc lộ 279 (đoạn gần cửa hang) đợi đến lượt vào hang, cửa hang vàng này thuộc đoạn tiếp giáp hai thôn Bó Ruống - Nậm Lẩu, lại nằm giữa địa phận hai xã Lãng Ngâm và Hương Nê, huyện Ngân Sơn.

	Sau mấy ngày phong tỏa và kêu gọi mọi người tự giác rời khỏi hang, người làm vàng đã tự ra khỏi hang một cách an toàn. Việc niêm phong các cửa hang cũng đã được tiến hành xong, chấm dứt hẳn tình trạng khai thác vàng trái phép trong hang
	Ông Nguyễn Văn Du, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn

Vì gần 4 tiếng trên chiếc xe máy cà tàng băng qua ngọn gió lạnh thấu xương, cộng với mệt mỏi, khi đến nơi tôi đành ngồi sụp xuống cạnh một bếp lửa của một quán nước dã chiến mới dựng bên đường để bán hàng cho người đào vàng. Khi hỏi chuyện, cô bé bán hàng tên Thủy, dân tộc Dao, rất mau miệng kể: “Cách đây mấy tháng, có ông Phài thôn Nà Lạng, xã Lãng Ngâm đuổi theo con rắn vào hang dưới này, khi theo nó vào sâu trong hang động, ông thấy có suối nước trong xanh, khi soi đèn pin xuống nước, vàng sáng rực lên, ông ấy vốc lấy đem đi đãi rồi bán thử, hóa ra là vàng thật, cũng từ đó mấy anh em ông ấy vào trước, chắc lấy được nhiều rồi mới lộ ra, họ mới đến làm đông thế này”.

Hơn một tháng nay, Thủy vừa bán hàng vừa trông xe máy cho người vào hang làm vàng,  mỗi chiếc xe máy 50 nghìn đồng/lượt, gửi từ 2 đến 3 ngày cộng với bán nước uống tăng lực, bánh, kẹo, sữa... Tôi định hỏi thêm nhưng một nhóm thanh niên lấm lem bùn đất, quần áo rách tả tơi xuất hiện và ngồi sụp cạnh bếp, sưởi ấm rồi mới đi thay đồ. Khi tôi bắt chuyện thì anh Thắng, người tại phường Đức Xuân, thị xã Bắc Kạn, vừa run bần bật vừa nói: “Các anh ơi, trong hang đó khổ lắm, bây giờ có đến hàng trăm người nối đuôi nhau chen vào ăn ở trong đó từ 2 đến 3 ngày mới ra, mọi sinh hoạt trong đó nên mất vệ sinh và hôi hám lắm, máy nổ phát điện liên tục, khói như chiếc lò gạch, muốn thở phải ép sát mặt xuống đất mới đỡ ngạt, còn bộ quần áo em rách nát như thế này cũng do chui luồn hang, vàng chẳng được là bao, khổ nỗi phải ngửi đủ mùi xú uế”.

Đường đến suối vàng

Với quyết tâm đến tận suối vàng, chúng tôi bám theo mấy người đi làm vàng trong hang cổ để vào. Con đường từ mặt đường nhựa 279 đến một cửa hang chừng hơn 100 mét nhưng khó khăn lắm chúng tôi mới đến được. Phía cửa hang là một khoảng trống đen ngòm rộng chừng 4 mét, thi thoảng có ánh đèn pin và một tốp người đi ra.

Đi vào hang, có chỗ rộng và thoáng  khí, nhưng có chỗ chỉ vừa người chui qua như ống lươn. Trong hang có vô số các ngách, lối tỏa đi khắp nơi, soi đèn pin xuống lối đi, những phiến đá đều mòn tịt do nhiều người qua lại như đường mòn. Dọc theo đường vào hang chỗ nào cũng có vỏ bánh kẹo, tàn thuốc lá, vỏ chai nước uống vứt la liệt, chỗ nào cũng bốc mùi xú uế nồng nặc. Mặc dù trong hang sâu nhưng suốt 4 giờ lần mò luôn nghe được tiếng người nói chuyện, gọi nhau í ới, tiếng máy nổ phát điện, tiếng vòi phụt nước như một đại công trường.

Lều bạt của các chiến sĩ làm nhiệm vụ giải tỏa

Anh bạn dẫn tôi đến một nhóm bạn của anh ta ở ngoài Bằng Khẩu (huyện Ngân Sơn). Chỗ làm của nhóm này đơn giản là lựa chọn phần đất, cát có vàng đem rửa cũng ngay gần đó. Đồ để rửa lọc vàng là chiếc nón làm bằng nhôm, họ cho đất cát vào đó rồi lắc đều loại bỏ dần tạp chất, sau đó lộ ra lấm chấm màu vàng chóe, nhỏ li ti.

Nghe qua câu chuyện được biết, chỗ đất này vàng thưa lắm, mỗi ngày cả nhóm 3 người làm cật lực cũng chỉ kiếm được hơn một chỉ. Cứ hai đến ba ngày họ lại ra ngoài bồi bổ sức khỏe, thay quần áo rồi lại đeo đồ ăn vào hang. Một người có tên là Bắc, nhà phường Đức Xuân, thị xã Bắc Kạn, khoe: “Mình kiếm đủ tiền mua một chiếc xe máy đẹp rồi, mấy hôm nữa về nghỉ, sẽ mua luôn để còn đi tết chứ”. Trong nét mặt đó tôi tin anh đã được vàng, còn được bao nhiêu người làm vàng không bao giờ nói thật, chỉ nhìn vào niềm vui của họ mà đoán.

Gần 6 tiếng trong dòng suối vàng, tôi cảm nhận một điều lạ ngoài sức tưởng tượng là ở ngoài cửa hang thì rét lạnh như cắt vào từng thớ thịt, còn càng vào sâu trong hang hơi ấm đến lạ kỳ. Dân làm vàng thậm chí chỉ chiếc quần cộc, áo ba lỗ làm việc, người nào mệt thì ngủ luôn trên đá...

Phong tỏa hiện trường

Khi chúng tôi ra đến ngoài cửa hang, cũng là lúc xe ô tô của lực lượng chức năng tỉnh Bắc Kạn tiếp cận hiện trường. Họ mắc lều bạt nơi cửa hang cho người canh gác, bắc loa gọi mọi người trong hang ra, đồng thời ngăn cản không cho người khác vào nữa.

Đại tá Nguyễn Văn Chấp, Phó chỉ huy trưởng Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh Bắc Kạn, thành viên ban chỉ đạo giải tỏa, cho biết: “Chúng tôi phối hợp với lực lượng công an kêu gọi người dân ra ngoài, đồng thời lập chốt canh gác tại các điểm có đường dẫn vào hang chính. Đội tuyên truyền gồm có văn hóa xã, Sở Tài nguyên và Môi trường cùng công an đã ra sức vận động, thuyết phục người dân rời khỏi hang. Người trong hang đang đông, nếu không ngăn cản ngay thì rất nguy hiểm”. 

Ngày 16.12, ông Nguyễn Văn Du, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn, người trực tiếp đến ăn ngủ tại hiện trường chỉ đạo công tác giải tỏa, cho biết: “Sau mấy ngày phong tỏa và kêu gọi mọi người tự giác rời khỏi hang, người làm vàng đã tự ra khỏi hang một cách an toàn. Việc niêm phong các cửa hang cũng đã được tiến hành xong, chấm dứt hẳn tình trạng khai thác vàng trái phép trong hang”.

Phóng sự của Tuấn Nam