Nguyên phụ liệu 'thắt' dệt may

Bài toán nguyên phụ liệu cho ngành dệt may, da giày đã được đặt ra từ hơn 10 năm trước nhưng đến nay vẫn chưa có lời giải. Tại cuộc họp báo chiều 3.4 về “Triển lãm quốc tế ngành công nghiệp Dệt và may/Thiết bị và nguyên phụ liệu” năm 2019, bà Nguyễn Thị Tuyết Mai - Phó tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) - nhận định nguyên phụ liệu vẫn là nút thắt lớn nhất của ngành này. Theo bà Mai, ngành dệt may càng bị thách thức nhiều hơn khi Việt Nam thực hiện các Hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và kỳ vọng sắp tới là Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA).

tin liên quan

Thủy sản, đồ gỗ, dệt may rộng cửa đi thế giới

Các Hiệp định thương mại mới đều quy định để được hưởng thuế nhập khẩu ưu đãi thì phải đảm bảo quy tắc xuất xứ. Nếu như trong các FTA mà Việt Nam đã tham gia trước kia chỉ áp dụng nguyên tắc từ 1 - 2 công đoạn, thì hiệp định CPTPP áp dụng nguyên tắc 3 công đoạn gồm tạo xơ, xe sợi; dệt và hoàn thiện vải; cắt may. Các công đoạn này đều phải thực hiện ở các nước thành viên CPTPP. Quy tắc xuất xứ trong FTA giữa Việt Nam - EU cũng khá ngặt nghèo và chỉ đứng sau CPTPP. Tuy nhiên, việc đầu tư sản xuất nguyên phụ liệu từ sợi trở đi hầu như gặp rất nhiều khó khăn. Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai ví dụ, giữa năm 2018, tỉnh Vĩnh Phúc đã từ chối dự án nhà máy dệt nhuộm của tập đoàn Hong Kong TAL. Sau đó, tập đoàn này tìm đến Thái Nguyên và được địa phương đồng ý nhưng đến lượt Bộ Tài Nguyên-Môi trường không chấp thuận. Trong khi đó, việc đầu tư sản xuất dệt nhuộm yêu cầu có nguồn vốn lớn thì hầu hết doanh nghiệp trong nước không thể đáp ứng được. 

Hiện nay Việt Nam vẫn nhập khẩu gần 90% vải các loại  từ Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc... hay 80% sợi để sản xuất là nhập khẩu từ Mỹ, Tây Phi, Ấn Độ... Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2018 cả nước đã nhập khẩu 23,91 tỉ USD nhóm mặt hàng nguyên phụ liệu dệt may, da, giày, bao gồm bông, xơ sợi dệt, vải các loại, nguyên phụ liệu dệt, may, da, giày, tăng 13,9% so với năm 2017.

Còn thống kê của Vitas cho thấy trung bình mỗi năm, cả ngành dệt may sử dụng khoảng 820.000 tấn nguyên phụ liệu, trong đó khoảng 70% nhập từ Trung Quốc. Nếu tiếp tục nhập khẩu nguyên phụ liệu từ Trung Quốc thì doanh nghiệp Việt Nam chắc chắn sẽ khó có cơ hội được hưởng ưu đãi từ các Hiệp định thương mại tự do như CPTPP hay Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA),

“Hết địa phương từ chối đến bộ ngành không cấp phép. Vậy giải quyết nút thắt này như thế nào? Tôi cho rằng vấn đề này phải có quy hoạch từ Chính phủ như thành lập khu công nghiệp chuyên biệt riêng, có hệ thống xử lý nước thải hoàn tất cho các đơn vị đầu tư dệt, nhuộm”, bà Nguyễn Thị Tuyết Mai nhấn mạnh.

Ngoài vấn đề nguyên phụ liệu, ngành dệt may cũng phải đối đầu với khó khăn như logistics chưa đảm bảo thời gian giao nhận hàng khi kẹt cảng, phí cao. Đồng thời cạnh tranh về nguồn lao động cũng đang diễn ra gay gắt giữa các ngành. Đó là chưa kể, các doanh nghiệp trong nước đa số có quy mô nhỏ và làm gia công là chính. Chỉ có một số doanh nghiệp lớn có gốc từ vốn nhà nước đang dần chuyển theo hình thức tự sản xuất theo FOB (tự chủ về nguyên liệu) hay ODM (tự thiết kế mẫu).

Dệt may Việt Nam đang thu hút các nhà đầu tư ngoại Đ.N.Thạch

Làn sóng dịch chuyển đầu tư của doanh nghiệp ngoại trong lĩnh vực dệt may vào Việt Nam thời gian qua đã đưa đến nguyên nhân khối này luôn chiếm gần 70% trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của cả nước. Theo bà Phạm Minh Hương, Giám đốc điều hành Tập đoàn Dệt may Việt Nam - có nhiều lý do để ngành dệt may thu hút sự quan tâm của các doanh nghiệp nước ngoài. Đó là kim ngạch xuất khẩu hằng năm khá lớn đã kéo theo chuỗi cung ứng từ bên ngoài vào tham gia đầu tư ngay tại Việt Nam. Đồng thời Trung Quốc là nước sản xuất hàng dệt may lớn nhất thế giới nhưng gần đây chi phí lao động, chi phí sản xuất đã tăng cao. Cộng thêm các Hiệp định thương mại tự do Việt Nam đã tham gia như CPTPP khiến cho thị trường dệt may Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn.

 Ông Phạm Xuân Hồng - Chủ tịch Hội Dệt may Thêu đan TP.HCM - chia sẻ thêm: ngành dệt may của Việt Nam đang phải cạnh tranh rất lớn với các nước khác như Bangladesh, Pakistan, Ấn Độ... Bản thân các doanh nghiệp trong ngành nếu không cải tiến, nâng cao năng suất, nâng cao chất lượng sẽ không thể tồn tại được. Tuy nhiên, Việt Nam có lợi thế là tình hình kinh tế chính trị xã hội ổn định hơn. Điều này cũng giúp các nhà đầu tư nước ngoài yên tâm khi rót vốn đầu tư.

Dù không quá lạc quan nhưng chỉ tiêu xuất khẩu của ngành dệt may năm 2019 đưa ra lên đến 40 tỉ USD, cao hơn 10,5% so với con số xuất khẩu 36,2 tỉ USD của cả năm 2018.