'The Good, the Bad and the Ugly' - Nửa thế kỷ nhìn lại

Dùng bạo lực để chống bạo lực

Đứng thứ tư trong danh sách những bộ phim được chấm điểm cao nhất trên IMDb (8,9 điểm), The Good, the Bad and the Ugly thường được biết đến tại Việt Nam với cái tên Thiện, ác, tà. Câu chuyện xoay quanh hành trình săn vàng của 3 gã lạ mặt với 3 tính cách khác nhau. Trong đó gồm một kẻ vô danh với biệt hiệu Blondie, một tên xấu xa được gọi là Angel Eyes và một gã vô lại có tên là Tuco.

Bộ phim sản xuất năm 1966 này được đánh giá là một trong những tác phẩm lỗi lạc nhất của đạo diễn Ý Sergio Leone, người khởi xướng nên phong trào làm phim kiểu Speghetti Western, tức phim cao bồi Ý. Những cú máy dài pha trộn với nhiều khung hình cận cảnh đặc trưng cùng chất bạo lực, trần trụi và khốc liệt chính là những yếu tố tạo nên chất riêng trong cách làm phim của Sergio Leone. Không chỉ khiến khán giả phải rợn người vì những cú lật mở đầy bất ngờ và những chuỗi cảnh phim đầy kịch tính, Sergio Leone còn được xem là một bậc thầy trong việc dẫn dắt cảm xúc và tạo nên chất thơ bay bổng cho toàn bộ tác phẩm.

Dù lấy đề tài bạo lực, nhưng phim lại mang tinh thần phản chiến - Ảnh: AFP

Bất chấp những khung hình có đẫm máu và nước mắt thế nào, người xem có lẽ vẫn mãi không thể nào quên được hình ảnh nam tài tử Clint Eastwood gương mặt lạnh lùng, dáng dong dỏng cao, môi ngậm xì gà, lôi súng ra bắn rồi bình thản quay súng bỏ vào bao. Hình ảnh của Clint Eastwood trong bộ phim này đã trở thành bất hủ, đại diện cho một hình mẫu phản anh hùng trong đời thực, chiến đấu vì mục tiêu cá nhân và loại bỏ những giá trị đạo đức quá cao xa, phù phiếm để đối mặt với bản ngã của mình. Lồng ghép trong nhân vật này cũng như toàn bộ các nhân vật khác và cả bộ phim, đạo diễn Sergio Leone muốn khơi lên dòng tư tưởng đối lập với kiểu mẫu anh hùng hoàn hảo mà phim Mỹ cùng thời thường xây dựng nên. Bên cạnh đó, Sergio cũng khéo léo lồng ghép các thông điệp về phản chiến, hòa bình và ý nhị chỉ ra những hiện thực tàn khốc của chiến tranh khi nó gián tiếp tác động lên đời sống con người. Sử dụng bạo lực để phản đối bạo lực, đó là cách riêng mà đạo diễn đã dùng để cất lên tiếng nói của mình.

Một trong những yếu tố then chốt để tạo nên thành công của The Good, the Bad and the Ugly chính là những cảnh đấu súng quay đầy căng thẳng và kịch tính. Để xử lý tốt những cảnh này, Sergio Leone đã tiết chế tối đa phần thoại để tập trung vào hành động của nhân vật. Khung hình cũng được điều chỉnh sao cho khán giả có thể quan sát được thấy bàn tay nhân vật quay súng rõ nhất đồng thời xen kẽ với những cảnh quay cận mô tả cảm xúc và một phần khác là những cảnh quay rộng nhằm lấy hết nét đẹp của thiên nhiên.

Có thể nói, trường đoạn chuẩn bị đấu súng kéo dài gần 5 phút của 3 nhân vật chính ở phần cuối chính là phân cảnh căng thẳng và hồi hộp nhất. Không một tiếng nói, chỉ có tiếng nhạc dồn dập mà bay bổng của Ennio Morricone (nhạc sĩ 88 tuổi vừa đoạt giải Oscar đầu tiên cách đây vài tuần) mà vẫn đủ khiến hầu hết các khán giả phải “đứng hình” và nín thở cùng với nhân vật. Và khi tiếng súng vang lên, sự căng thẳng vẫn còn kéo dài như thể nó đã trở thành một phần linh hồn của bộ phim, không thể nào tan đi được.

Phim mô tả cảm xúc và hành động nhân vật rất tốt nhờ kỹ thuật làm phim công phu - Ảnh: AFP

The Good, the Bad and the Ugly từng được hai nhà phê bình nổi tiếng của tạp chí Time là Richard Corliss và Richard Schickel bình chọn vào danh sách 100 bộ phim vĩ đại nhất của thế kỷ 20. Trên nhiều diễn đàn và chuyên trang điện ảnh, nó cũng được xem là đại diện tiêu biểu nhất của dòng phim viễn Tây châu Âu, một thể loại từng bị xem thường nhưng đã phát triển rực rỡ đến mức các nhà làm phim viễn Tây ở Mỹ cũng phải học hỏi. Đạo diễn quái kiệt Quentin Tarantino, người từng thành công với rất nhiều bộ phim cao bồi, cũng xem The Good, the Bad and the Ugly là tác phẩm "được đạo diễn" tốt nhất mọi thời đại và là thành tựu lớn nhất mà lịch sử điện ảnh thế giới từng đạt được.

Sau nửa thế kỷ nhìn lại, The Good, the Bad and the Ugly vẫn giữ nguyên những giá trị nguyên bản của nó mà không hề bị phai tàn hay lỗi thời. Nó không chỉ là một tác phẩm "bom tấn hạng nặng" với doanh thu lên đến 25 triệu đô la Mỹ trong khi kinh phí làm ra chỉ tròm trèm 1,2 triệu đô la Mỹ, mà còn là một thành quả nghệ thuật vĩ đại khơi nguồn cảm hứng cho rất nhiều diễn viên, nhà làm phim bây giờ. Có lẽ, sẽ còn rất lâu sau này người ta mới có thể tìm thêm được một tác phẩm viễn Tây nào lỗi lạc đến thế.