Thị trường tiền lì xì rục rịch trong trầm lắng

Năm nay, chỉ còn 3 tuần nữa là đến Tết Nguyên đán Giáp Thìn nhưng thị trường tiền lì xì tết khá trầm lắng. Điều này phản ánh phần nào bức tranh kinh tế cả năm 2023 và xu hướng tiết kiệm của đại đa số người dân.

Ngọc Dương

Phí đổi tiền cao

Theo lời rao trên mạng xã hội của điểm đổi tiền tên Hoa: "Năm nay tiền mới ít hơn mọi năm nên quý khách đổi lẻ tranh thủ đổi sớm. Đừng chờ đợi đủ mệnh giá và kỳ vọng vào việc phí giảm nhen. Phí cao thấp tùy số lượng và mệnh giá". Trao đổi qua mạng xã hội, Hoa cung cấp bảng phí đổi tiền như sau: tiền mệnh giá 2.000 đồng và 5.000 đồng có phí 10%; 10.000 đồng phí 8%; 20.000 đồng có phí 15%; 50.000 đồng có phí 7%; 100.000 đồng có phí 4%; 200.000 đồng có phí 3%. 

Đối với tờ tiền 500 và 1.000 đồng, phí sẽ thay đổi theo tình hình thị trường, nhu cầu cao thì phí sẽ tăng lên. Thời điểm hiện nay, phí đổi tiền mệnh giá 500 đồng, 100 tờ là 300.000 - 400.000 đồng; tiền mệnh giá 1.000 đồng có phí 20%. Khảo sát một số điểm đổi tiền khác cũng có mức phí đổi tương tự.

So với những năm trước, bảng phí dịch vụ đổi tiền năm nay không thay đổi. Tuy nhiên, không khí giao dịch không còn sôi động như những năm trước và khách hàng đổi tiền số lượng lớn vẫn có thể mặc cả để có phí ưu đãi hơn. Chẳng hạn, đối với tiền mệnh giá 50.000 đồng, phí phổ biến là 7% nhưng giá trị đổi tiền từ 20 triệu đồng trở lên thì phí là 6%, giá trị đổi tiền từ 50 triệu đồng có phí 5%, từ 100 triệu đồng có phí 4%. Đối với mệnh giá 100.000 đồng, 200.000 đồng có giá trị từ 10 triệu đồng trở lên thì phí là 2% thay vì 3 - 4%.

Ngoài các loại tiền mới lì xì tết, các điểm giao dịch còn rao các loại tiền khác như tiền Macau có những biểu tượng Thuận buồm xuôi gió, Mã đáo thành công, hình rồng với giá 399.000 đồng/100 tờ. Tờ tiền 2 USD mạ vàng 24k mang hình rồng có giá bán lẻ 100.000 đồng/bộ (2 USD mạ vàng rồng 2024 + bao da đỏ hoặc xanh + giấy chứng nhận + bao lì xì lucky money đỏ). Đối với khách hàng mua sỉ, giá là 60.000 - 70.000 đồng/tờ tùy theo số lượng. Giá mỗi tờ 2 USD năm 2017 ở mức 60.000 đồng, nhưng tờ 2 USD năm 1976 có giá lên 300.000 đồng, năm 1963 có giá 400.000 đồng, năm 1953 có giá 450.000 đồng, năm 1928 có giá lên 1 triệu đồng một tờ.

Ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chi nhánh TP.HCM, cho biết nhu cầu thanh toán, lưu thông hàng hóa - tiền tệ trong dịp cuối năm thường tăng cao nên NHNN và các tổ chức tín dụng cũng tăng cường công tác tiền tệ - kho quỹ, đảm bảo đáp ứng nhu cầu tiền mặt về số lượng, cơ cấu và chất lượng tiền cho lưu thông hàng hóa. Đồng thời thực hiện nâng cao chất lượng tiền cho lưu thông thông qua thu đổi và tuyển lựa tiền không đủ tiêu chuẩn. 

"Chỉ có NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố và các tổ chức tín dụng mới được phép thu đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông. Vì vậy, mọi hành vi thu, đổi tiền mới, tiền lẻ của cá nhân, tổ chức khác nhằm hưởng chênh lệch; rao đổi tiền trên mạng không được phép, đều vi phạm quy định pháp luật và phải được ngăn chặn, xử lý nghiêm minh", ông Lệnh nhấn mạnh.

Lì xì trực tuyến lên ngôi

Thị trường tiền xì lì ảm đạm có 2 nguyên nhân chính. Đầu tiên, kinh tế khó khăn nên nhiều người cắt giảm bớt khoản này. Chị H.M (H.Nhà Bè, TP.HCM) chia sẻ mỗi dịp tết được thưởng chị không tiêu gì cho bản thân mà chỉ lo lì xì người này, người kia là hết khoản cả năm phấn đấu. "Nhưng ngại nhất là mình lì xì rồi người ta cũng tìm mọi cách để lì xì lại, nhiều khi phát ngại. Riết rồi tôi cũng không còn muốn lì xì nữa. Năm nay kinh tế khó khăn nên tết này cắt giảm hết, chỉ lì xì bố mẹ thôi". Đây là tâm lý chung của nhiều người hiện nay.

Là nhân viên ngân hàng có thâm niên gần 15 năm, chị Thanh Quỳnh (TP.Hà Nội) cho biết một vài năm gần đây, người thân, bạn bè nhờ đổi tiền mới giảm hẳn. Đổi tiền mới là nỗi ám ảnh của chị Quỳnh vì biết chị làm trong ngân hàng nên rất nhiều người nhờ. Số tiền đem đi đổi có khi lên tới vài tỉ đồng nên chị rất sợ giao nhầm. Thế nhưng trong vài năm trở lại đây, số lượng người nhờ đổi tiền mới đã giảm. 

"Không biết có phải khó khăn nên mọi người không có nhu cầu đổi tiền lì xì hay không nhưng việc này cũng giúp tôi không còn phải giành giật với chỗ này chỗ kia cho đủ lượng tiền cần đổi", chị Quỳnh nói. Theo chị, có một lý do nữa là nhiều người chuyển sang lì xì trực tuyến qua tài khoản, ví điện tử. Những người bạn thân quen gặp nhau thì quét mã QR, còn những người ở xa thì chuyển khoản. 

Lì xì là phong tục truyền thống mang ý nghĩa cầu bình an, may mắn nên việc chuyển khoản số tiền biểu tượng cho may mắn như Lộc Phát (68), Phát Lộc (86), Phát Lộc Phát Tài (168, 178, 188), Độc Nhất Vô Nhị (1001), các con số 6, 8 và 9… cũng được nhiều người ưa chuộng. Quan trọng hơn, hình thức lì xì này giúp mọi người không còn vất vả đi đổi tiền mới.

Với việc các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng phổ biến, người dân hiện nay không chỉ chuyển khoản ngân hàng lì xì tết mà còn có các hình thức khác như app, ví điện tử, chuyển tiền bằng Mobile Money... Ngoài gửi tiền mừng tuổi đầu năm, chủ tài khoản còn có thể lựa chọn mẫu bao lì xì đẹp, độc, lạ kèm lời chúc ấn tượng, ý nghĩa được ngân hàng gợi ý để dành tặng người thân trên các ứng dụng ngân hàng số. Thường vào những dịp này, các ngân hàng, công ty triển khai chương trình khuyến mãi cho khách chuyển tiền trúng thưởng. Vì vậy, sử dụng dịch vụ trực tuyến để lì xì tết cho người khác có thể lại may mắn trúng thưởng, có khi trúng cả vàng.

Theo thông tin từ Công ty cổ phần thanh toán quốc gia VN (NAPAS), nhu cầu rút tiền mặt của người dân ngày càng giảm và được thay thế bởi các dịch vụ thanh toán tiện lợi hơn như chuyển tiền nhanh NAPAS 247, thanh toán quét mã QR. Trong năm 2023, giao dịch trên ATM tiếp tục giảm 16,9% về số lượng giao dịch và 19,5% về giá trị giao dịch, đến nay tỷ trọng giao dịch ATM chỉ chiếm 3,6% tổng giao dịch qua hệ thống NAPAS. Trong khi đó, tổng số lượng giao dịch của hệ thống NAPAS tăng hơn 52% và tổng giá trị giao dịch tăng hơn 12% so với năm 2022. NAPAS đã triển khai các giải pháp tăng cường năng lực xử lý của hệ thống, đảm bảo an ninh, an toàn kể cả trong các thời gian cao điểm với số lượng giao dịch có sự tăng cao (hơn 27 triệu/ngày).