Thơ tặng

Thơ tặng nhiều quá! Đã nhiều người nói thế.

Đấy là câu than phiền, hay tán thán? Cả hai, dường như thế.

Thơ không bán được, thì phải đem tặng, chứ sao? Nhưng có ai đó nói không nên làm thế, vì sẽ càng “góp phần” cho thơ bị xuống giá. Nói vậy, cũng không sai.

Giờ đây có nhiều người làm thơ, so với vài chục năm trước. Tốt thôi. Như thế có thể hiểu số người cầm bút tăng lên nhiều, số người mù… thơ bị xóa gần hết. Vậy là vui, vì dân trí có khá hơn. Duy có một điều không nên bị vướng vào: sự lạm phát “danh hiệu” nhà thơ, do cái tính… háo danh. Chẳng phải sao?

Trong đời sống tinh thần của lịch sử loài người, cái gì là quý nhất, nếu không là triết học và thơ ca. Xã hội nào thiếu hai cái “nền” ấy, tất nhiên… yếu ớt (dẫu có rất nhiều cái “nền vật chất” khác). Hơn 2.000 năm trước, khi đến một xứ sở nào, để biết thực trạng xã hội nơi ấy, triết gia Tuân Tử đều muốn nghe nhạc. Và ông đã nói: “Đời suy thì lễ phiền mà âm nhạc dâm”. Đúng quá chứ còn gì!

Chợt nhớ một mẩu tin đọc mấy năm trước, rằng nhà nước Pháp bao cấp trọn gói cho 15 ấn phẩm về thơ, trong đó có tạp chí thơ xuất bản hằng tháng với số lượng 547.000 bản/lần. Hẳn rằng chính phủ Pháp không dại gì mà quẳng rất nhiều tiền vào một lĩnh vực có vẻ… vô bổ như thơ. Một anh bạn tôi cũng bảo theo một tài liệu công bố, nước Mỹ có khoảng 12.000 nhà thơ, tất nhiên là nhà thơ chuyên nghiệp. Và anh làm bài toán: dân số Mỹ nhiều hơn dân số Việt Nam gấp 3,2 lần; nếu căn cứ vào cái “chuẩn” là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam để có thể được gọi là nhà thơ, thì số lượng nhà thơ ở cái quốc gia “kỹ thuật công nghệ” ấy đông gấp 5 lần xứ sở Việt Nam “yêu mến văn học” (ấy là chưa nói đến thực chất của không ít “nhà thơ” xứ ta).

Sáng nay, được người bạn tặng tập thơ dịch. Thơ Tagore, tập Mùa hái quả. Thi hào Ấn Độ đã để lại hơn 50 tập thơ, là những chuỗi ngọc quý trong kho tàng thơ ca nhân loại. Ở Việt Nam dường như mới có khoảng dăm sáu tập thơ của Tagore được dịch. Người dịch và mang sách đến tặng tôi là một cán bộ tuyên giáo. Anh làm việc chuyên môn và làm thơ, lại dành thời gian dịch sách. Quý quá. Quý hơn nữa là con người ấy, anh yêu tinh thần của thi hào Tagore, làm việc gì cũng vì muốn đem đến sự tốt đẹp cho xã hội. Tập thơ có 86 bài, thấm đượm tính tượng trưng với nhiều ẩn dụ sâu sắc. Bài thơ cuối Lễ tạ ơn có những câu thơ mãi mãi chân lý và thời sự: Những người đi trên lối mòn của niềm kiêu hãnh đã chà đạp những cuộc đời hèn mọn dưới chân mình và phủ lên màu xanh dịu dàng của trái đất bằng những vết chân đẫm máu.../Những người hèn mọn đã chịu nhiều khổ đau và gánh nặng cường quyền đã phải giấu mặt và bóp nghẹt những tiếng nức nở của mình trong đêm tối... Để rồi cuối cùng, đối với những con người bị chà đạp ấy: Từng nhịp đập đớn đau của họ đã đập trong đêm sâu bí ẩn, và mỗi lời sỉ nhục đều được thu vào sự im lặng lớn lao của người. Ngày mai là của họ.

Đọc rồi, chỉ biết thốt lên: Cảm ơn thơ tặng. 

Nguyễn Đông Nhật