Thỏa thuận lịch sử về vấn đề hạt nhân Iran

Cuộc đàm phán cấp ngoại trưởng giữa Iran và nhóm P5+1 ngày 14.7 - Ảnh: AFP

Theo thỏa thuận đạt được giữa Iran với nhóm P5+1 (gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức) tại thủ đô Vienna (Áo), các lệnh trừng phạt do Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và Liên Hiệp Quốc áp đặt lên Iran trong thời gian qua sẽ được dỡ bỏ. Đổi lại, Tehran đồng ý ngưng chương trình hạt nhân gây tranh cãi của mình, vốn bị phương Tây nghi ngờ nhằm mục đích sản xuất vũ khí hạt nhân. Cụ thể, Iran phải cắt giảm 2/3 số máy ly tâm, xuống còn khoảng 6.000 máy và loại bỏ 98% lượng uranium đã làm giàu. Ngoài ra, các thanh sát viên Liên Hiệp Quốc sẽ được phép đến kiểm tra những cơ sở quân sự của Iran mặc dù Iran có quyền khiếu nại quyết định triển khai thanh sát.

Reuters dẫn nguồn từ các nhà ngoại giao phương Tây cho biết thỏa thuận cũng bao gồm kế hoạch khôi phục các lệnh trừng phạt trong vòng 65 ngày nếu Tehran vi phạm thỏa thuận. Lệnh cấm vận vũ khí của Liên Hiệp Quốc đối với Iran sẽ vẫn được duy trì trong 5 năm và lệnh cấm chuyển giao công nghệ chế tạo tên lửa của Liên Hiệp Quốcvẫn tiếp tục có hiệu lực trong 8 năm tới.

Cũng trong ngày 14.7, Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Yukiya Amano cho biết ông đã ký với Iran thỏa thuận tái khởi động cuộc điều tra bị trì hoãn lâu nay về việc liệu Tehran có tìm cách phát triển các loại vũ khí hạt nhân hay không. Ông Amano nói thêm IAEA đề ra mục tiêu sẽ công bố kết quả của cuộc điều tra trước cuối năm nay.

Thỏa thuận đạt được sau 18 ngày đàm phán căng thẳng giữa các bên được xem là chiến thắng lớn về mặt ngoại giao của cả Tổng thống Mỹ Barack Obama và người đồng cấp Iran Hassan Rouhani. Chủ nhân Nhà Trắng xem thỏa thuận hạt nhân của Iran là vấn đề trọng tâm trong chính sách đối ngoại của mình, trong khi ông Rouhani từng cam kết giảm bớt sự cô lập ngoại giao của quốc gia Hồi giáo khi đắc cử tổng thống cách đây 2 năm. Lãnh đạo Iran nhấn mạnh thỏa thuận hạt nhân là “điểm khởi đầu cho niềm tin” và giúp mở ra “chương mới” trong mối quan hệ của nước này với thế giới, theo AFP.

Trong bài phát biểu trước toàn dân, Tổng thống Obama chia sẻ thỏa thuận đem lại một thế giới “an toàn hơn”, giúp ngăn chặn sự phổ biến của các loại vũ khí hạt nhân ở Trung Đông. “Mọi con đường dẫn đến vũ khí hạt nhân đều bị chặn lại. Thỏa thuận cho thấy chính sách ngoại giao của Mỹ có thể mang lại thay đổi thực sự và có ý nghĩa”, ông Obama nói, đồng thời cho hay thỏa thuận mở ra cơ hội chuyển sang “hướng đi mới” trong quan hệ với Tehran. Để trấn an Israel, Tổng thống Mỹ cũng cam kết sẽ “tiếp tục các nỗ lực nhằm tăng cường an ninh của Israel”. Ngoại trưởng EU, bà Federica Mogherini khẳng định thỏa thuận là “tín hiệu hy vọng cho toàn thế giới” và nó sẽ mở ra “chương mới trong quan hệ quốc tế”.

Tuy nhiên, các đồng minh của Mỹ trong khu vực, đặc biệt là Israel, tỏ ra quan ngại về thỏa thuận trên. AFP đưa tin Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã mô tả việc ký thỏa thuận là “sai lầm lịch sử đối với thế giới”. “Iran sẽ trúng số với hàng trăm tỉ USD, từ đó giúp họ tiếp tục theo đuổi các hành động xâm lược và khủng bố trong khu vực cũng như trên thế giới. Iran có được con đường vững chắc để sản xuất vũ khí hạt nhân”, ông Netanyahu tuyên bố. Thứ trưởng Ngoại giao Israel Tzipi Hotovely cũng gọi thỏa thuận trên là “sự đầu hàng lịch sử”.