Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài bị tố lạm thu

“Hồ sơ chúng tôi nhận đây rồi, nhưng fee (phí) không phải 70 đồng (USD) đâu anh. Nó là 170 đồng. Anh bổ sung (tiền) thì chúng tôi gửi hồ sơ về cho anh thôi”. “Sao được vậy anh, Thông tư 264/2016 của Bộ Tài chính hướng dẫn có 70 đồng mà?”. “Vâng, nhưng ở đây chúng tôi làm là 170 đồng đấy”. “Như vậy là lạm thu rồi anh ơi”. “Vâng...”.

Đây là đoạn đối thoại của anh N.T.P (một người Việt định cư tại Mỹ) với nhân viên Đại sứ quán Việt Nam tại Washington D.C (Mỹ) vào tháng 7 vừa qua.

Sau 2 tháng gửi hồ sơ xin cấp hộ chiếu mới đến đại sứ quán mà không có hồi đáp, anh N.T.P gọi điện để hỏi về tình trạng hồ sơ thì được trả lời như trên. Khi anh P. kiên quyết không nộp thêm tiền như yêu cầu, nhân viên đại sứ quán đã cho biết sẽ trả lại hồ sơ để anh đến Lãnh sự quán Việt Nam tại San Francisco để làm hộ chiếu. Nhân viên trên cũng từ chối xưng tên khi anh P. hỏi để kiến nghị lên Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao).

“Biên lai” sai chuẩn 200.000 won (170 USD) mà Đại sứ quán Việt Nam tại Hàn Quốc trả cho công dân Ngô Linh Phương khi làm thị thực 3 tháng (theo quy định là 50 USD) Ảnh: Ngô Linh Phương

Bất bình trước tình trạng lạm thu, “hành dân” này, anh P. đã gửi thư khiếu nại đến hòm thư điện tử của đại sứ quán. Hai ngày sau, anh nhận được hộ chiếu mới mà không bị đòi thêm một đồng nào. Dù vậy, anh P. vẫn gửi thư góp ý và khiếu nại lên Bộ Ngoại giao, Cục Lãnh sự, Vụ Luật pháp và điều ước quốc tế của bộ này, và đều nhận được phản hồi: đã ghi nhận phản ánh; sẽ chuyển cho cơ quan chức năng xác minh, xử lý.

“Trong email trả lời tôi, đại sứ quán cũng nói sẽ liên hệ lại để làm rõ vướng mắc, nhưng từ đó (tháng 7.2019) đến nay chưa liên hệ lại. Tôi đang đợi đến trước Tết Nguyên đán, nếu đại sứ quán không liên hệ, tôi sẽ tự liên hệ”, anh P. trả lời Thanh Niên.

Trả lời Thanh Niên, Ủy viên Bộ Chính trị - Phó thủ tướng - Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh khẳng định sẽ lưu tâm đến vấn đề này, vì công tác lãnh sự và bảo hộ công dân luôn là trọng tâm được quan tâm đến thời gian qua

Tương tự, chị Phạm Hồng Nhung (đang sinh sống tại Mỹ), nộp hồ sơ làm mới hộ chiếu đến Lãnh sự quán Việt Nam tại San Francisco (California, Mỹ) kèm 120 USD tiền phí, bao gồm 70 USD phí cấp mới hộ chiếu và 50 USD phí làm nhanh theo hướng dẫn của lãnh sự quán trước đó (trong khi theo quy định, cấp nhanh thu thêm 30%, tức là thêm 21 USD). Sau đó, chị Nhung nhận được cuộc gọi từ lãnh sự quán, cho biết phí phải là 170 USD. Sau khi nói cho nhân viên lãnh sự quán biết việc mình vừa mới làm hộ chiếu cho con gần đây và rất am hiểu quy định, chị Nhung được trả lời: Nếu nộp 120 USD, chị sẽ phải đợi 1 tháng.

Đã chuẩn bị trước tinh thần bao lâu cũng đợi, nhưng không tiếp tay cho tiêu cực, chị Nhung chấp nhận tình trạng này. Mấy ngày sau, chị Nhung lại nhận được cuộc gọi khác, thông báo hồ sơ đã được trả lại, vì chị chỉ nộp phí 70 USD. Quá bất ngờ, chị Nhung khẳng định mình đã nộp 120 USD, và một nhân viên lãnh sự quán đã xác nhận là sau 1 tháng chờ đợi, chị sẽ có hộ chiếu. Mặc tất cả những lý lẽ đó, thêm 2 ngày nữa, chị Nhung thấy hồ sơ được gửi trả về nhà qua đường bưu điện, không một lời giải thích nào thêm.

Biên lai 340 USD Tổng lãnh sự quán VN tại San Francisco trả công dân Nguyễn Minh Châu khi làm mới 2 hộ chiếu (sai chuẩn biên lai và sai số tiền thu) Ảnh: M.C

Sau khi bị lãnh sự quán làm khó, chị Nhung chuyển sang làm hộ chiếu tại Đại sứ quán Việt Nam tại Washington D.C. Khi chị email hỏi mức phí, câu trả lời vẫn là 170 USD. Không còn lựa chọn nào khác, chị tiếp tục dẫn Thông tư 264, nhấn mạnh phí làm hộ chiếu là 70 USD theo quy định; phí làm nhanh thêm 30% nữa là 21 USD thì tổng cộng mới là 91 USD, không hề có quy định nào là 170 USD. Bên cạnh email này, chị Nhung gửi hồ sơ và 120 USD đi (đã vượt quá 29 USD so với quy định) trong tâm trạng “cầu may”. Lần này thì chị... may thật, vì sau đó, chị được đại sứ quán trả hộ chiếu mới sau 3 ngày làm việc.

“Tôi rất bức xúc vì mỗi lần làm thủ tục lãnh sự là một lần trong tâm trạng phải “sẵn sàng chiến đấu”, vì mình sẽ bị hành thủ tục nọ, vòi số tiền kia. Số tiền thì không nhiều, nhưng vô cùng phiền hà và ức chế về tâm lý”, chị Nhung nói.

Để chứng thực phản ánh trên, PV Thanh Niên đã gọi điện từ Việt Nam sang đường dây của lãnh sự quán tại San Francisco và quả nhiên được trả lời mức phí phải là 170 USD. Với mức 70 USD như Thông tư 264 thì phải đến nộp trực tiếp, chứ lãnh sự quán không tiếp nhận hồ sơ qua bưu điện. Nhân viên lãnh sự quán cũng không giải thích được mức phí 170 USD là ở đâu ra.

“Biên lai” 570.000 won (gần 500 USD) Đại sứ quán Việt Nam tại Hàn Quốc trả công dân Trần Minh Hà khi làm mới 1 hộ chiếu và 1 giấy khai sinh (quy định là 70 + 5 USD) Ảnh: Minh Hà

Trả lời câu hỏi của Báo Thanh Niên qua email (mà chúng tôi phải đợi 1 tháng mới có), Cục Lãnh sự khẳng định hiện nay chỉ có một biểu phí theo Thông tư 264/2016 của Bộ Tài chính. Cùng với đó, thông tư cũng quy định “các cơ quan đại diện có trách nhiệm niêm yết công khai tên phí, lệ phí, mức thu, phương thức thu, đối tượng nộp, miễn, giảm và văn bản quy định thu phí, lệ phí trong lĩnh vực ngoại giao tại điểm thu bằng tiếng Việt và bằng tiếng Anh hoặc ngôn ngữ chính thức của nước sở tại”. Tuy nhiên, rất nhiều cơ quan đại diện đã lờ quy định này đi.

Đáng nói, không chỉ làm hộ chiếu mới bị “hành”, nhiều người đến làm thủ tục miễn thị thực cũng bị lạm thu lên 20, 30, thậm chí 60 USD hoặc nhiều hơn, dù theo quy định là 10 USD.

Một điểm rất đáng chú ý khác, theo Cục Lãnh sự trả lời Thanh Niên, cán bộ tiếp nhận hồ sơ lập và cấp biên lai thu cho đối tượng nộp phí và lệ phí, biên lai được in và phát hành tại cơ quan đại diện theo mẫu quy định tại Phụ lục 3 ban hành kèm theo Thông tư 264/2016-TT-BTC. Tuy nhiên, rất nhiều trường hợp người dân đến làm thủ tục không được trả lại phiếu thu, hoặc trả lại các phiếu có nội dung không rõ ràng, không ghi rõ số tiền, người thu tiền...

“Chúng tôi có thể trả thêm vài chục đô la (USD) cho được việc - rất nhiều người đã làm như vậy - nhưng chúng tôi không muốn tiếp tay cho cái xấu. Những nhũng nhiễu này tuy nhỏ nhưng ảnh hưởng rất lớn đến hình ảnh Việt Nam, đến nỗ lực cải cách của Chính phủ...”, anh Dương Ngọc Thái bày tỏ.