Bạn biết gì về Sỏi túi mật?

Bài: ThS. BS Nguyễn Kim Tân

Sỏi thường xuất hiện ở độ tuổi trung niên và có tần suất tăng dần theo tuổi. Tỷ lệ sỏi túi mật ở nữ giới gấp đôi nam giới. Các yếu tố thuận lợi cho sự hình thành sỏi mật là giới nữ, béo phì, trên 40 tuổi, sinh đẻ nhiều, dùng nhiều thuốc ngừa thai, rối loạn lipid máu, cắt mất nhiều hồi tràng làm giảm hấp thu muối mật, bệnh lý tán huyết.

Sự hình thành sỏi mật

Sỏi túi mật bao gồm sỏi cholesterol và sỏi sắc tố mật (sỏi sắc tố đen và sỏi sắc tố nâu). Ba thành phần chủ yếu trong dịch mật là muối mật, cholesterol và lecithin; cholesterol không tan trong nước. Trong túi mật, cholesterol kết hợp với muối mật và lecithin thành những micelle hòa tan trong nước. Sự mất cân bằng nồng độ của ba thành phần này sẽ dẫn đến sự hình thành sỏi.

Sỏi cholesterol hình thành khi nồng độ cholesterol bài tiết trong dịch mật tăng lên hoặc nồng độ lecithin và muối mật giảm xuống thì các tinh thể cholesterol sẽ hình thành và tạo sỏi cholesterol.Sỏi sắc tố đen là hậu quả của tình trạng tán huyết mạn tính. Sỏi sắc tố nâu liên quan đến nhiễm trùng dịch mật, vi khuẩn biến đổi muối mật thành bilirubin tự do không hòa tan trong dịch mật, bilirubin sẽ kết hợp với canxi tạo thành sắc tố. Sắc tố sau đó kết hợp với các chất béo trong mật (gồm cholesterol và acid béo từ lecithin) để hình thành các hạt phát triển thành sỏi mật.

Triệu chứng của sỏi túi mật

Phần lớn bệnh nhân mang sỏi túi mật không có triệu chứng. Cơn đau quặn mật là triệu chứng thường gặp nhất ở bệnh nhân sỏi túi mật. Một cơn đau quặn mật điển hình khởi phát đột ngột ở vùng thượng vị hay dưới sườn phải, đau liên tục, lan ra vùng xương bả vai bên phải. Có thể kèm buồn nôn hay nôn ói. Cơn đau xuất hiện vài giờ sau ăn, đặc biệt bữa ăn có nhiều mỡ.

Diễn tiến của sỏi túi mật

Phần lớn sỏi túi mật có thể chung sống hòa bình. Sỏi kẹt ở cổ hay ống túi mật gây ra các cơn đau quặn mật. Nếu sỏi tắc nghẽn hoàn toàn sẽ gây viêm túi mật cấp diễn tiến đến viêm mủ túi mật, viêm túi mật hoại tử cần phẫu thuật cấp cứu.Nếu sỏi kẹt cổ thoái lui, tái đi tái lại nhiều lần gây viêm túi mật mạn. Cơn đau quặn mật là triệu chứng thường gặp nhất ở những bệnh nhân này. Quá trình viêm nhiễm kéo dài có thể gây rò túi mật tá tràng, sỏi túi mật qua lỗ rò rơi xuống ruột non có thể gây tắc ruột.  

Sỏi túi mật rớt xuống ống mật chủ làm tắc nghẽn ống mật chủ gây nên nhiễm trùng đường mật hoặc tắc nghẽn ở ống chung mật tụy làm hoạt hóa men tụy gây viêm tụy cấp.

Bạn cần biết

Khoảng 70% bệnh nhân sỏi túi mật không có triệu chứng. Nguy cơ xuất hiện triệu chứng sẽ tăng 1 - 2% mỗi năm. Một nghiên cứu tại Mỹ theo dõi 123 người có sỏi túi mật không triệu chứng trong 15 năm, chỉ có 18% có triệu chứng đau bụng. Như vậy, khi bệnh nhân sỏi túi mật có triệu chứng thì cần phải điều trị phẫu thuật. Còn khi bệnh nhân có sỏi túi mật mà không có triệu chứng thì không cần cắt túi mật phòng ngừa. Tuy nhiên có một vài chỉ định cắt túi mật ở bệnh nhân có sỏi túi mật không triệu chứng.

Do nguy cơ ung thư tăng cao như:  túi mật ngấm canxi toàn bộ (túi mật sứ), sỏi túi mật > 3cm, sỏi mật kết hợp với polyp túi mật. Phòng ngừa biến chứng: bệnh nhân bị bệnh đái tháo đường hay có bệnh van tim cần được mổ phòng ngừa vì hai đối tượng này nếu bị viêm túi mật thì sẽ có biến chứng nặng nề.