L.M.Hạ, Ảnh Sơn Trà
Trước khi đến Nhật, bạn bè từng đến, sống, học ở xứ này đều có chung một câu nói “Đến Nhật Bản mà chưa đi tàu điện ngầm thì coi như chưa đến Nhật”. Một câu nói vừa phản ánh thực tế giao thông ở đây – khi tàu điện ngầm là phương tiện đi lại công cộng được ưa dùng nhất ở Nhật. Lại vừa như một…thách thức vì dù chưa đến Nhật, chuyện rắc rối như tàu điện ngầm ở xứ này, đặc biệt là ở thủ đô Tokyo đã “vang danh” từ lâu.
Trải nghiệm khó quên ở tàu điện ngầm
Ga Tàu điện ngầm Tokyo
Tôi đã không quên cho mình có được trải nghiệm trứ danh này khi đến Tokyo. Tôi không đi một mình, mà hẳn một nhóm, trong đó có vợ chồng thầy cô giáo, người thì từng đến Nhật rất nhiều lần, người thì đã và đang ở xứ này một thời gian dài giảng dạy. Thế mà nguy cơ nhầm tàu, lộn đường ray, sai lối đi lên xuống các làn đi - đến của tàu điện ngầm vẫn luôn chực chờ xảy ra. Chưa kể không biết bao nhiêu lần đứng ngẩn ra dò tìm đường trước các bản đồ chỉ đường. Kể cả những thao tác đầu tiên như mua vé, đổi đồng xu cho đúng tuyến cũng đã là một kinh nghiệm không thể học ngay lập tức được. Đi tàu điện ngầm Tokyo như thể giải bài toán đố vậy. Không hổ danh đây là hệ thống tàu điện ngầm rắc rối nhất thế giới.
Tôi được thử đủ cảm giác đi lại từ sáng sớm đến tối mịt trên những con tàu lao vun vút vào sân ga và rời đi nhanh cũng như thế. Lên toa, ai cũng chăm chắm nhìn vào chấm đèn đỏ sơ đồ vị trí các ga ở trên các cửa toa để xem mình đang đi tới đâu, qua bao nhiêu ga nữa là tới. Nghĩa là không có chuyện đi lên, chọn chỗ đẹp cạnh cửa sổ rồi ngắm cảnh đâu nhé. Bạn phải luôn luôn nghe tiếng loa báo, song song bằng tiếng Nhật và tiếng Anh. Khoảng cách các ga rất gần nhau nên rất nhiều lúc tàu vừa tăng tốc rời ga đã giảm tốc để vào ga kế tiếp, có khi trong vòng một vài phút. Nghĩa là khá dày đặc, bạn chưa kịp xác định mình ở ga nào đã thấy vèo cái sang ga khác. Vèo cái người xuống ga, người lên đông nghẹt nên không khéo sẽ luôn bị nhỡ tàu. Chỉ lơ đễnh một tí là bạn đi lạc sang ga khác ngay. Mà lạc như thế không có nghĩa là bạn bắt chuyến khác đi ngược lại đâu nhé, sẽ rắc rối và nguy cơ hỏng lịch trình đi chơi của bạn là rất cao. Các chuyến tàu điện ngầm luôn chật kín người, chỉ chuyện lên và xuống cho kịp trước khi tàu đóng cửa cũng đã là một sự tính toán khéo léo.
Trung bình mỗi ga dừng, tàu chỉ mở cửa chừng 15 - 20 giây cho khách lên xuống. Các ga lớn có khá nhiều đoàn tàu ra vào liên tục. Đứng bên này nhìn thấy đường ray bên kia, biết đó là đoàn tàu mình cần đi, nhưng tìm được lối băng qua cho đúng cũng không đơn giản.
Tôi có được đến 4 ngày liên tục ở dưới thế giới ngầm ấy, nhưng chỉ nhớ được cái ga đầu tiên, chỗ lên xuống gần khách sạn mình ở, còn thì… thua, dù đã cố ghi vào trí nhớ, chụp hình tỉ mỉ lại các lối đi, sơ đồ.
Thế nhưng nói như thế không có nghĩa là tôi đang “hù dọa” bạn không nên đi, mà rất nên, hẳn nhiên phải đi cùng với người am hiểu chuyện này. Hơn nữa, để thuận tiện cho việc đi lại tham quan các địa điểm nổi tiếng ở thủ đô xứ Phù Tang, đi tàu điện ngầm là lựa chọn hợp lý nhất.
Một tokyo của những bước chân dưới mặt đất
Những ngày lang thang khắp các ngả ga ngầm dưới lòng đất, tôi không chỉ ấn tượng với các loại siêu thị, cửa hàng, quán ăn, tiệm cà phê… lớn nhỏ buôn bán tấp nập ở các ga lớn khiến nhiều lúc tôi quên là mình đang ở dưới lòng đất, mà còn ấn tượng với cả một thế giới di chuyển như không bao giờ có sự nghỉ ngơi dưới lòng đất.
Nếu như ở quán xá, người Nhật có thể thoải mái khoái trá vui đùa rộn ràng, có thể cả lớn tiếng thì khi đi tàu điện ngầm, hầu như chẳng mấy khi được nghe họ nói rõ tiếng. Những cuộc nói chuyện trên tàu là những cuộc nói chuyện rất nhỏ, và ngắn. Phần lớn những người đi trên tàu điện đều tranh thủ ngủ. Ngủ ngồi trên ghế thì ở quê nhà nhìn cũng quen, nhưng ngủ đứng, tay ôm cặp, tay níu lấy tay nắm trên toa thì bây giờ tôi mới thấy. Những dáng người ngủ đứng cứ lắc lư đều đặn theo nhịp nhanh chậm của vận tốc con tàu, như thể các quân cờ trên bàn cờ đang bị chao đi cùng một lượt, trông rất ấn tượng. Họ ngủ rất ngon và choàng tỉnh rất nhanh. Và bước rất vội. Tôi đã rất nhiều lần đứng ngẩn ra để nhìn từng đoàn người lớp lớp đi rầm rập, rất nhanh, rất vội vã cùng một hướng về một đoàn tàu. Đừng nghĩ rằng dưới ga điện ngầm, tiếng ồn lớn là từ các đoàn tàu. Mà trái lại, chúng – niềm tự hào Nhật - vận hành rất êm ái. Tiếng động lớn nhất, ấn tượng nhất với tôi lại là tiếng những bước chân. Từng đoàn người, đi san sát đi xuyên qua các lối đi ngang dọc giữa các ga lớn, mà nếu muôn chen ngang dòng người ấy là một điều không thể. Đi như nước lũ tràn về, không khéo lại liên tưởng một cuộc biểu tình hay đi diễu hành gì đấy! Không gian vừa tạm yên ắng khi đoàn tàu đi, đã rầm rập tiếng bước chân của những đoàn người đang vội vã rời đoàn tàu này đề tiếp tục hành trình ở một đoàn tàu khác.
Điều thú vị là với số lượng người đón tàu rất đông (đến nỗi ở một số ga trong giờ cao điểm có những nhân viên được bố trí để đẩy người lên tàu. Người Nhật gọi đó là Tsukin Jigoku – địa ngục của việc đi làm hàng ngày) nhưng lại không thể hiện sự ồn ào quá đáng như ở nhiều nơi khác. Hiếm khi nghe ai gọi nhau lớn tiếng. Tất cả đều điềm tĩnh, rất điềm tĩnh trong sự vội vã tất bật. Chỉ có tiếng bước chân. Tôi như nhặt nhạnh được thêm những nét văn hóa ứng xử nơi công cộng của người Nhật đem về làm sàng khôn cho mình.
GHI VÀO SỔ TAY
- Tokyo có 2 loại: tàu thường (Local) và tàu siêu tốc (Shinkansen), trong đó Shinkansen được sử dụng nhiều nhất. Hệ thống Shinkansen Nhật Bản gồm có 3 mạng lưới chính: Tokyo Metro, Toei, và Tokyo Waterfront Area Rapid Transit với tổng cộng 282 nhà ga và 14 tuyến. Thế nhưng chặng đi, các điểm dừng đỗ và các tuyến tàu lại rất rắc rối và phức tạp, nhất là đối với người mới đi Shinkansen lần đầu, nếu không cẩn thận có thể bị lạc. Bạn cần phải mua bản đồ Shinkansen ở nơi bán vé trước khi đi.
- Trên tàu điện ngầm, bạn không nói chuyện lớn tiếng, tuyệt đối không nghe điện thoại khi tàu đang chạy, vì bạn sẽ làm ồn, làm phiền những người bên cạnh khi mọi người đều đang phải đứng rất sát nhau. Các toa luôn có những hàng ghế dành riêng cho người già, tàn tật, phụ nữ có thai, bạn chớ ngồi vào đấy.
- Khi lên tàu phải xếp hàng, đứng đợi đúng vạch vị trí đợi tàu, thường là xếp thành 2 hàng, đứng gọn vào 1 bên đợi người trên tàu xuống hết rồi họ mới bắt đầu bước lên, không chen lấn hay xô đẩy.
- Không mang quá nhiều hành lý, bạn không có nhiều không gian để giữ chúng, và rất choáng chỗ trên tàu. Hãy gửi lại tủ gửi đồ, luôn có rất nhiều ở các ga.
- Nếu mua trực tiếp tại quầy bán vé tại ga tàu, không chen ngang và kiên nhẫn chờ đến lượt mình - những điểm này thường có rất đông người. Khi đến lượt, nhân viên nhà ga sẽ đưa cho bạn một bảng khai, bạn hãy ghi vào đó điểm bạn muốn đi và đến, họ sẽ bán cho bạn vé và hướng dẫn cách đi.
- Nếu mua vé tại máy bán tự động. Bạn chỉ cần nhập tuyến tàu, loại tàu, số người đi và nhét tiền vào là sẽ có vé.
