Thủ tướng: Lưu vực sông Mê Kông đang đứng trước những thách thức chưa từng có

Sáng 5.4, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tham dự Hội nghị cấp cao Ủy hội sông Mê Kông quốc tế (sau đây gọi tắt là Ủy hội) lần thứ 4 tại thủ đô Vientiane (Lào). Phiên họp có sự tham gia của Thủ tướng Lào Sonexay Siphandone, Thủ tướng Campuchia Samdech Techo Hun Sen và Tổng thư ký Văn phòng Tài nguyên nước quốc gia của Thái Lan.

NHẬT BẮC

Lưu vực sông Mê Kông chịu thách thức chưa từng có

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, lưu vực sông Mê Kông đang đứng trước những thách thức chưa từng có do tác động cộng hưởng của biến đổi khí hậu, sức ép của yêu cầu phát triển kinh tế và sự gia tăng sử dụng nước nhanh chóng.

Hệ quả là nguồn tài nguyên nước sông Mê Kông đang bị suy thoái cả về số lượng và chất lượng, ảnh hưởng trực tiếp đến nỗ lực bảo đảm an ninh nguồn nước và an ninh lương thực cho tất cả các quốc gia trong lưu vực.

Những tác động tiêu cực đó ngày càng trở nên trầm trọng hơn ở các khu vực hạ nguồn sông Mê Kông, trong đó có vùng ĐBSCL của Việt Nam.

Giai đoạn từ 2010 - 2020, tổng lượng dòng chảy lưu vực đã suy giảm từ 4 - 8%, trong khi đó các quốc gia trong lưu vực đã gia tăng sử dụng nước sông Mê Kông từ 5 - 12%. Dòng chảy từ thượng nguồn sông Mê Kông về hạ du và vùng ĐBSCL vì thế đã bị sụt giảm nghiêm trọng. Đồng bằng thường xuyên phải đối mặt với các đợt hạn hán nghiêm trọng và hiện tượng xâm nhập mặn có xu hướng xuất hiện sớm hơn từ 1 - 1,5 tháng với phạm vi và cường độ lớn hơn so với trước đây.

Dòng chảy sông Mê Kông suy giảm do tác động tổng hợp của biến đổi khí hậu và hoạt động của con người, trong đó có các dự án phát triển thiếu bền vững ở thượng nguồn, đã và đang làm thay đổi chế độ lũ ở ĐBSCL, làm giảm lượng phù sa về đồng bằng và gia tăng hiện tượng xói lở bờ sông, bờ biển.

Các hiện tượng trên đây được dự báo sẽ ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn trong thời gian tới, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sự phát triển bền vững ĐBSCL và sinh kế của hơn 20 triệu người dân sinh sống trong vùng. Các chuyên gia dự báo vào năm 2040, vùng ĐBSCL chỉ còn không tới 5 triệu tấn phù sa mỗi năm, giảm hơn 9 lần so với hiện nay và gần 30 lần so với cách đây 15 năm.

NHẬT BẮC

Xây dựng hệ thống giám sát hoạt động khai thác nước

Khẳng định nhất trí với tầm nhìn và những định hướng ưu tiên được đề ra trong dự thảo tuyên bố chung của hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh tới 5 vấn đề.

Thứ nhất, cần tái khẳng định cam kết mạnh mẽ, nghiêm túc tuân thủ và thực hiện hiệu quả Hiệp định Mê Kông 1995 cũng như Bộ quy chế sử dụng nước đã được xây dựng; đồng thời tập trung thực hiện tốt các kế hoạch, chiến lược, coi đó là cơ sở cho mọi hành động của Ủy hội và mỗi quốc gia thành viên.

Thứ hai, mọi chính sách và hành động của Ủy hội và các nước thành viên cần lấy con người làm trung tâm, với cách tiếp cận toàn dân, toàn diện và toàn lưu vực, nhằm bảo đảm sinh kế bền vững, tăng cường khả năng thích ứng, tự cường của mỗi người dân, mỗi cộng đồng trước những biến đổi nhanh chóng hiện nay.

Bài học từ đại dịch Covid-19 và các biến động thiên tai, dịch bệnh thời gian qua cho thấy các nước cần sớm xây dựng và triển khai những cơ chế hợp tác hiệu quả hơn nữa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân sinh sống trên lưu vực sông khi có tình huống xấu như thiên tai, dịch bệnh xảy ra. 

Thứ ba, Ủy hội cần phát huy vai trò tích cực trong các khuôn khổ hợp tác tiểu vùng khác, nhất là vai trò trung tâm tri thức, cung cấp các thông tin, số liệu và kiến thức về lưu vực.

Thủ tướng cũng đề nghị Ủy hội phối hợp với các đối tác đối thoại Trung Quốc và Myanmar xây dựng một hệ thống giám sát các hoạt động khai thác, sử dụng nước thời gian thực trên lưu vực để kịp thời thông tin đến các quốc gia ven sông; qua đó giúp các nước chủ động ứng phó với các biến động bất thường, các vấn đề về chất lượng nước, lũ lụt và hạn hán cũng như các trường hợp khẩn cấp khác liên quan tới nước.

Thứ tư, thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, hỗ trợ các quy hoạch cấp vùng về nghiên cứu, phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng gió và mặt trời, kết nối và nâng cấp mạng lưới điện của vùng, qua đó góp phần phát triển bền vững, bảo đảm an ninh năng lượng và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Thứ năm, Thủ tướng kêu gọi các đối tác tăng cường hợp tác, hỗ trợ Ủy hội về nguồn lực tài chính, tri thức, kinh nghiệm và công nghệ hiện đại.

"Sông Mê Kông quanh co, uốn khúc nhưng thái độ của chúng ta đối với dòng sông sẽ luôn rõ ràng, minh bạch. Tất cả vì môi trường sinh thái của dòng sông, vì lợi ích chung của cộng đồng cư dân sống quanh lưu vực, vì trách nhiệm với cả các thế hệ tương lai", Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định.