Thuốc thú y ngoại chiếm lĩnh thị trường Việt

Thị trường thuốc thú y trị giá hàng ngàn tỉ đồng mỗi năm chủ yếu do các doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ - Ảnh: Q.T

Theo Viện Nghiên cứu xã hội, kinh tế và môi trường, ước tính, tổng giá trị thị trường thuốc thú y VN (bao gồm thuốc, vắc xin, các loại hóa chất, chế phẩm sinh học sử dụng trong chăn nuôi) hiện nay vào khoảng 3.280 tỉ đồng. Trong đó, thuốc thú y cho gia cầm khoảng 920 tỉ đồng, cho heo (lợn) khoảng 2.140 tỉ đồng, cho bò khoảng 220 tỉ đồng.

Thị trường vắc xin cho chăn nuôi tăng trưởng mạnh mẽ đặc biệt sau dịch cúm gia cầm năm 2003 - 2004. Sau năm 2004, giá trị lượng vắc xin nhập khẩu cả nước từ dưới 100 tấn/năm lên hơn 300 tấn/năm. Vào những năm sau đó, khi nhiều loại bệnh khác trên vật nuôi xuất hiện như bệnh lở mồm long móng trên gia súc (bùng phát năm 2005), bệnh heo tai xanh bùng phát năm 2010..., thị trường này càng tăng trưởng và từ đó đến nay gần như chủ yếu rơi vào tay các doanh nghiệp (DN) nước ngoài.

Với hoạt động quảng bá, tiếp thị tốt, thuốc ngoại nhập hiện nay đã quen thuộc với người chăn nuôi. Cứ ra tiệm thuốc là họ hỏi mua thuốc ngoại, chê thuốc nội. Đứng ở cương vị quản lý chúng tôi thật sự không thể can thiệp được gì Ông Lê Minh Khánh, Phó giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Tiền Giang

Theo thống kê của Trung tâm chính sách và chiến lược nông nghiệp nông thôn miền Nam (SCAP), hiện tại VN có khoảng 530 loại vắc xin sử dụng trong chăn nuôi với khoảng 51 đơn vị sản xuất và nhập khẩu. Có đến 80% loại vắc xin được cấp phép lưu hành tại VN có nguồn gốc nhập khẩu từ 17 quốc gia. Đứng đầu là Hà Lan với hơn 80 loại vắc xin, tiếp theo là Mỹ và Pháp.

Ông Nguyễn Văn Giáp - Giám đốc SCAP, Trưởng nhóm nghiên cứu chăn nuôi - nhận xét: “DN trong nước hiện nay sản xuất vắc xin đáng kể nhất là Xí nghiệp thuốc thú y trung ương (VAVETCO) tại Hà Nội và Công ty TNHH MTV thuốc thú y trung ương (NAVETCO) tại TP.HCM với lần lượt số vắc xin sản xuất là 38 và 23 loại. Đây cũng là hai công ty chủ lực của Bộ NN-PTNT trong việc sản xuất và cung cấp các loại vắc xin phòng bệnh, dược phẩm và các chế phẩm sinh học cho gia súc - gia cầm - thủy sản. Tuy nhiên, doanh thu từ việc sản xuất vắc xin trong nước hiện nay chỉ chiếm chưa tới 5% tổng doanh thu vắc xin trên thị trường, 95% còn lại với doanh thu hàng ngàn tỉ đồng đã rơi vào tay nước ngoài”.

Theo ông Giáp, trong khi hệ thống thú y công không phát huy được hiệu quả, các công ty cung cấp thuốc thú y (đa số của nước ngoài) lại rất năng động trong việc tổ chức các cuộc hội thảo tập huấn kỹ thuật, cách phòng trị bệnh, quảng bá và giới thiệu sản phẩm cho người chăn nuôi. Điều đó lý giải vì sao thuốc ngoại tràn ngập thị trường. Ông Lê Minh Khánh, Phó giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Tiền Giang, bộc bạch: “Với hoạt động quảng bá, tiếp thị tốt, thuốc ngoại nhập hiện nay đã quen thuộc với người chăn nuôi. Cứ ra tiệm thuốc là họ hỏi mua thuốc ngoại, chê thuốc nội. Đứng ở cương vị quản lý chúng tôi thật sự không thể can thiệp được gì”.

Các đại lý cũng phải đạt chuẩn Theo nghiên cứu của Tổ chức Liên minh nông nghiệp VN, một vấn đề khác của thị trường thuốc thú y là trong khi các DN sản xuất thuốc thú y đạt tiêu chuẩn GMP thì các đại lý bán thuốc lại không đạt tiêu chuẩn này. Thuốc được sản xuất ra từ các nhà máy thì rất tốt nhưng điều kiện bảo quản tại các đại lý bán lẻ không tốt, nên thuốc không còn đạt chuẩn GMP nữa. Do vậy, để quản lý chất lượng thuốc thú y tốt hơn thì không chỉ nhà sản xuất - phân phối mà cả hệ thống phân phối cũng phải có các điều kiện quy định tối thiểu để đảm bảo chất lượng thuốc được bảo quản tốt giữ đúng chất lượng trước khi sử dụng.

Năm 2011, Bộ NN-PTNT áp dụng quy định mới: DN sản xuất thuốc thú y không đạt tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt (GMP) sẽ bị đóng cửa và rút giấy phép. Từ đó đến nay số lượng DN giảm từ 150 xuống khoảng 50 do không thể đáp ứng các tiêu chuẩn GMP.

Trả lời Thanh Niên, bà Lâm Thúy Ái, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH SX-TM thuốc thú y - thủy sản Mebipha, chia sẻ: “Trong lĩnh vực thú y thì DN nội khó khăn đủ đường. Để đạt chuẩn GMP WHO, đa số các DN phải tự bỏ vốn đầu tư, mỗi nhà máy đạt chuẩn phải bỏ từ 50 - 100 tỉ đồng, khấu hao trong thời gian 15 năm. Trong đó, đa số DN trong nước phải đi vay. Vốn ít, DN phải co kéo để đầu tư, do đó không có tiền để làm tiếp thị, xây dựng thương hiệu. Trong khi đó, sản phẩm của DN nước ngoài lợi thế hơn rất nhiều, họ chỉ làm thương mại nên sẵn sàng bỏ ra số tiền rất lớn để quảng bá sản phẩm, cộng thêm tâm lý chuộng hàng ngoại của người chăn nuôi nên đã tạo lợi thế cạnh tranh cho hàng nhập khẩu”.

Về lĩnh vực nghiên cứu sản xuất vắc xin của VN, ông Nguyễn Hữu Vũ, Chủ tịch HĐQT - Tổng giám đốc Công ty Hanvet, cho biết: “Sản xuất vắc xin không phải là chuyện đơn giản. Thế giới hiện nay cũng chỉ có mấy hãng lừng danh, với năng lực tài chính hàng tỉ USD mới sản xuất được. Ngay như Trung Quốc, chỉ có một số trung tâm nghiên cứu lớn mới làm được vắc xin. Ở VN, đến nay có khoảng 4 đơn vị sản xuất được vắc xin. Nhưng nếu gom tất cả doanh thu từ việc sản xuất vắc xin của cả 4 đơn vị này cũng chỉ chiếm chưa tới 5% thị phần vắc xin trên thị trường, còn lại 95% thị phần thuộc về nhà nhập khẩu”. Điều đó cho thấy VN đang phụ thuộc vào vắc xin nước ngoài rất lớn và rất tốn ngoại tệ để nhập khẩu mặt hàng này. Với trình độ hiện nay, theo ông Vũ, VN chỉ có thể sản xuất được các loại vắc xin vô hoạt (vắc xin chết) và có thể thay thế được hàng nhập khẩu. Đối với vắc xin nhược độc (vắc xin sống) thì “chắc còn lâu” VN mới có thể sản xuất được.

Thua thiệt về vốn tài chính và cả trình độ nghiên cứu, DN nội còn bị thiệt thòi do các chính sách quản lý không rõ ràng. Ông Huỳnh Công Tuấn, Tổng giám đốc Mebipha, kiến nghị: “Mặc dù có sản phẩm tốt, chất lượng có thể ngang bằng với hàng ngoại nhập nhưng so với DN nước ngoài, DN ngành thú y trong nước chịu thiệt rất nhiều. Nhà nước bắt buộc DN ngành thuốc phải theo chuẩn GMP WHO để bảo đảm sức khỏe cho người tiêu dùng, dược thú y cũng theo tiêu chuẩn đó. Tuy nhiên, vẫn còn có những công ty không có chuẩn GMP WHO vẫn hoạt động, cạnh tranh không lành mạnh. Những hành vi gian dối này không được xử lý triệt để, gây khó khăn cho quá trình kinh doanh của những DN làm ăn chân chính”.