Tố tàu chiến bị tấn công ở biển Đen, Nga 'quay xe' thỏa thuận ngũ cốc

Nga đơn phương thay đổi

Trong một tuyên bố ngày 29.10, Bộ Quốc phòng Nga cho hay các tàu hải quân và tàu dân sự của nước này tham gia đảm bảo an ninh cho cái gọi là “hành lang ngũ cốc” trên biển Đen đã bị tấn công. Do đó, “phía Nga đình chỉ việc tham gia thực hiện thỏa thuận về xuất khẩu nông sản từ các cảng của Ukraine”, báo The Wall Street Journal dẫn lại tuyên bố.

Động thái trên đe dọa thỏa thuận do LHQ làm trung gian mà các bên ký kết tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) hồi tháng 7. Thỏa thuận đã giúp khôi phục hoạt động xuất khẩu ngũ cốc quan trọng của Ukraine thông qua biển Đen. Trước đó, vùng biển này bị quân đội Nga phong tỏa khiến việc xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine bị “bịt lối”. Vì thế, thỏa thuận trên là một trong những đột phá ngoại giao hiếm hoi kể từ khi xung đột Nga - Ukraine bùng nổ, góp phần xoa dịu khủng hoảng lương thực trên toàn cầu.

Tàu chở ngũ cốc Ukraine gần Istanbul hồi tháng 8

Reuters

Theo phía Nga, Ukraine tấn công các tàu thuộc Hạm đội Biển Đen đóng tại thành phố Sevastopol trên bán đảo Crimea vào đầu ngày 29.10, bằng 16 phương tiện không người lái trên không lẫn dưới nước. Nga ban đầu cho biết tàu quét mìn Ivan Golubets bị hư hại nhẹ trong vụ việc, nhưng các nguồn tin ở cả Nga và Ukraine đã lập tức lan truyền suy đoán rằng kỳ hạm Admiral Makarov cũng có thể đã “trúng đạn”. Tàu tuần dương Moskva của Nga từng bị tên lửa Ukraine đánh chìm hồi tháng 4, khiến khinh hạm Admiral Makarov trở thành tàu chiến quan trọng nhất của nước này ở biển Đen, theo báo The Guardian.

Ukraine vẫn chưa chính thức thừa nhận đứng sau vụ tấn công. Song ngay cả trước sự vụ ở Sevastopol, tương lai của thỏa thuận ngũ cốc đã rơi vào bất định. Nga nhiều lần tuyên bố rằng thỏa thuận tồn tại nhiều vấn đề nghiêm trọng, bao gồm việc Moscow không nhận được các lợi ích tương xứng, và đe dọa sẽ từ bỏ thỏa thuận. Ukraine nói Moscow đã ngăn chặn gần 200 tàu cập cảng để chất ngũ cốc trong những tuần qua.

“Vũ khí hóa lương thực”

Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba vừa cáo buộc Nga sử dụng “cái cớ giả” để phá vỡ thỏa thuận, kêu gọi “tất cả các quốc gia yêu cầu Nga dừng chơi trò đấu trường sinh tử và tuân thủ các nghĩa vụ của mình”. Kyiv cũng cảnh báo nguy cơ đối với an ninh lương thực toàn cầu nếu thỏa thuận không được tái khởi động.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã chỉ trích hành động của Nga, cảnh báo nguy cơ thiếu đói gia tăng. Tương tự, tờ The New York Times dẫn lời Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken trong một tuyên bố cho rằng: “Bằng việc đình chỉ thỏa thuận này, Nga lại tiếp tục vũ khí hóa lương thực trong cuộc chiến mà nước này bắt đầu, tác động trực tiếp đến các nước có thu nhập thấp và trung bình cũng như giá lương thực toàn cầu, đồng thời làm trầm trọng thêm khủng hoảng nhân đạo và tình trạng mất an ninh lương thực vốn đã nghiêm trọng”.

Ông Stéphane Dujarric, phát ngôn viên của Tổng thư ký LHQ António Guterres, kêu gọi các bên đảm bảo duy trì thỏa thuận ngũ cốc, gọi đây là “nỗ lực nhân đạo quan trọng”. Một ngày trước tuyên bố từ Moscow, ông Guterres đã hối thúc Nga và Ukraine gia hạn thỏa thuận, vốn sẽ chính thức hết hiệu lực vào ngày 19.11.

Hồi đầu tháng 10, xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine đã quay về gần bằng mức trước xung đột, chủ yếu nhờ vào thỏa thuận. Theo LHQ, Ukraine đã xuất khẩu 9,2 triệu tấn lương thực thông qua hành lang an toàn ở biển Đen kể từ khi thỏa thuận được ký kết và khoảng 25% trong số đó được vận chuyển đến các nước có thu nhập thấp.