Tốn 3.000 tỉ đồng, nhiều đề tài 'nằm ngăn kéo'

Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) -  Ảnh: TTXVN

Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Quân -  Ảnh: Ngọc Thắng

Đại biểu (ĐB) Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) nêu thực trạng mỗi năm ngân sách dành khoảng 1.300 tỉ đồng chi cho các công trình nghiên cứu khoa học nhưng tình trạng đề tài nghiên cứu “nằm ngăn kéo” rất phổ biến, tỷ lệ các kết quả nghiên cứu được ứng dụng vào thực tế rất thấp và còn chưa được công khai gây lãng phí lớn.

“Có phải sản phẩm khoa học của chúng ta nghiệm thu trên bàn là chủ yếu? Có phải do chúng ta đầu tư dàn trải, không tập trung, đầu tư không đúng chỗ, đúng người, đúng việc? Có hay không cơ chế xin, cho?”, ĐB Cường nêu câu hỏi.

Có phải sản phẩm khoa học của chúng ta nghiệm thu trên bàn là chủ yếu? Có phải do chúng ta đầu tư dàn trải, không tập trung, đầu tư không đúng chỗ, đúng người, đúng việc? ĐB Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình)

Bất ngờ hơn khi Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết hằng năm không phải chỉ có 1.300 tỉ đồng được chi cho nghiên cứu mà con số là “trên dưới 3.000 tỉ đồng”. Lý giải cho chuyện đề tài “nằm ngăn kéo”, Bộ trưởng cho biết đây là điều phổ biến với các đề tài nghiên cứu cơ bản và những đề tài đòi hỏi có sự đầu tư từ doanh nghiệp. Nhưng hầu hết doanh nghiệp VN thuộc nhóm nhỏ và siêu nhỏ, chưa đủ năng lực đầu tư, nên nhiều kết quả nghiên cứu tốt vẫn phải chờ cơ hội.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Quân cũng thừa nhận có một số loại đề tài “nằm ngăn kéo” thực sự, tức là nghiên cứu xong không ứng dụng được. Lý do là các đề tài này không được nghiên cứu từ nhu cầu của doanh nghiệp và nền kinh tế. “Tất nhiên việc này cũng là việc tốt, vì những người làm khoa học có ý tưởng, có mong muốn được nghiên cứu, chỉ có điều là họ không nghiên cứu xuất phát từ thực tiễn, từ đòi hỏi của sản xuất và kinh doanh, cho nên khi nghiên cứu xong thì không ứng dụng được”, Bộ trưởng nói.

ĐB Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận) nhận định tình trạng ngân sách bỏ ra rất nhiều tiền để đầu tư nghiên cứu khoa học nhưng kết quả không ứng dụng được là sự lãng phí vô cùng lớn. “Nhiều người còn nói với tôi rằng nghiên cứu khoa học là một cách kiếm tiền khá dễ dàng... Cách kiểm soát như thế nào và quy trách nhiệm ra sao ?”, ĐB Cương chất vấn.

Tương tự, ĐB Đỗ Mạnh Hùng (Thái Nguyên) nêu vấn đề một số cử tri là nhà khoa học có phản ánh việc quản lý sử dụng kinh phí từ ngân sách cho các đề tài, nhiệm vụ KH-CN còn thiếu công khai, minh bạch. Có cơ quan, cá nhân, nhất là các cơ quan, cá nhân thuộc Bộ KH-CN được xét duyệt và giao đề tài rất dễ dàng. Trong khi nhiều cơ quan và cá nhân khác rất khó khăn. Đặc biệt là việc có cơ quan quản lý chủ trì nhiệm vụ thuộc Bộ KH-CN đã gợi ý, thậm chí tự đưa ra các quy định về việc các nhà khoa học trích nộp phần kinh phí thuê khoán chuyên môn với tỷ lệ rất lớn, từ 25% đến 50% cho cơ quan chủ trì, làm ảnh hưởng đến chất lượng đề tài.

Họ không nghiên cứu xuất phát từ thực tiễn, từ đòi hỏi của sản xuất và kinh doanh, cho nên khi nghiên cứu xong thì không ứng dụng được Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Quân

Trả lời cho câu hỏi của ĐB Đỗ Mạnh Hùng, Bộ trưởng Nguyễn Quân khẳng định đến nay chưa có ai phản ánh và cung cấp những bằng chứng về việc này. “Nhưng tôi xin đảm bảo với ĐB là nếu có hiện tượng này, các ĐB có thể chuyển địa chỉ cho chúng tôi, tôi sẽ xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, những người làm sai, những người cố tình lợi dụng vị trí của mình để thực hiện những hành vi tham nhũng sẽ bị xử lý nghiêm minh”, Bộ trưởng hứa.

Với câu hỏi của ĐB Cương, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng sự lãng phí nếu có là do đầu tư không tới ngưỡng. Theo Bộ trưởng, tính trung bình mỗi một viện nghiên cứu chỉ được khoảng hơn 1 tỉ đồng dành cho nghiên cứu và 1 cán bộ KH-CN chỉ có hơn 30 triệu đồng dành cho nghiên cứu. “Con số này là rất thấp so với khu vực và thế giới”, Bộ trưởng Quân nói và dẫn chứng bình quân đầu người VN mỗi năm chỉ có 5 USD dành cho hoạt động KH-CN trong khi ở Trung Quốc 120 USD, Hàn Quốc 1.100 USD. “Như vậy việc lãng phí ở đây nếu có, chúng tôi cho rằng liên quan đến cơ chế đầu tư. Chúng ta đầu tư cho một đề tài nếu như không đầu tư tới ngưỡng thì đề tài đó rất dễ thất bại”, Bộ trưởng Nguyễn Quân nhìn nhận.