a. Là tên một tản văn bàn về tư tưởng tu thân, tề gia, trị quốc và bình thiên hạ của Nho gia, vốn là chương thứ 42 trong Tiểu Ðái Lễ Ký (小戴禮記), tương truyền là do Tăng Tử viết vào thời Xuân Thu Chiến Quốc; b. Là những cơ quan tập trung ở địa điểm cụ thể để đối chiếu, nghiên cứu và phổ biến tri thức trong các lĩnh vực tiên tiến. Về sau, 大學 (đại học) được hiểu là trường đại học như hiện nay. Có tài liệu cho rằng 大学 (cách viết giản thể của 大學) là thuật ngữ do người Nhật mượn từ chữ Hán cổ để dịch chữ University trong tiếng Anh, thế rồi người Trung Quốc mượn nghĩa mới này để sử dụng, song cách đọc từ này trong hai ngôn ngữ lại khác nhau: 大学 (だいがくdaigaku) trong tiếng Nhật và 大学 (dàxué) trong tiếng Trung Quốc.
Tại VN, theo luật Giáo dục đại học sửa đổi năm 2018 thì trường đại học là cơ sở giáo dục đại học đào tạo, nghiên cứu nhiều ngành (trong vài lĩnh vực); còn đại học là cơ sở giáo dục đại học đào tạo, nghiên cứu nhiều lĩnh vực (mỗi lĩnh vực có nhiều ngành). Trong đại học có những cơ sở thành viên là trường đại học; viện nghiên cứu; trường cao đẳng; phân hiệu (nếu có); trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ… Như vậy, khái niệm đại học rộng hơn trường đại học. Chức danh giám đốc, phó giám đốc sử dụng cho đại học và viện; còn chức danh hiệu trưởng, phó hiệu trưởng thì sử dụng cho trường đại học và cao đẳng.
Tuy luật đã quy định cụ thể song rất tiếc là cả trường đại học và đại học đều dùng từ University khi dịch sang tiếng Anh. Cách dịch cũng không thống nhất vì phân biệt đại học quốc gia và đại học vùng. Ví dụ, đại học quốc gia được dịch là Vietnam National University (Vietnam National University Ho Chi Minh City); còn đại học vùng dịch là University (Hue University, Thai Nguyen University) hoặc The University (The University of Danang). Bây giờ có thêm Ðại học Bách khoa Hà Nội thì không biết xếp vào loại nào, chưa kể những trường đại học khác đang muốn “lên đời” thành đại học.
Ngoài ra, trước đây, tuy cùng gọi là “trường đại học bách khoa” song Trường đại học Bách khoa Hà Nội có tên tiếng Anh không giống Trường đại học Bách khoa TP.HCM (Hanoi University of Science and Technology, Ho Chi Minh City University of Technology). Và nếu hiểu theo nghĩa đen thì không hề thấy “bách khoa” ở đâu.
Tóm lại, trường đại học (thành viên của đại học) cần tránh dùng từ University để người nước ngoài không bị nhầm lẫn với đại học. Tùy theo tính chất đào tạo, mức độ quy mô và thông lệ mà trường sử dụng những từ tương ứng như College, Faculty, School, Department…, như vậy sẽ thích hợp hơn. Ðây là cách mà nhiều đại học (University) ở nước ngoài sử dụng cho các cơ sở giáo dục thành viên của họ (không tính trường hợp ngoại lệ).
Cuối cùng, thiết nghĩ cần tránh sử dụng những ngôn ngữ không phổ biến ở VN, ví dụ trước đây có trường đại học sử dụng từ Universitas (tiếng Latin) thay cho University. Ðồng ý rằng Universitas là từ gốc, tiền thân của University trong tiếng Anh song nếu sử dụng từ này hoặc những từ khác như Universidad (Tây Ban Nha), Universiteit (Hà Lan), Universität (Ðức), Università (Ý)… thì càng rối rắm hơn là tạo sự độc đáo.
Bình luận (0)