Tự chủ vắc xin - Nền móng vững chắc cho an ninh y tế và y học công nghệ cao Việt Nam

VNVC là doanh nghiệp tư nhân hiếm có trên thế giới đầu tư nhà máy sản xuất vắc xin tiêu chuẩn quốc tế cao cấp, quy mô lớn ngay tại quốc gia của mình, và cũng là đối tác tư nhân đầu tiên trên thế giới nhận chuyển giao công nghệ sản xuất vắc xin từ các hãng như Sanofi, Pfizer. Bước đi đột phá, mang tầm chiến lược về đầu tư cho khoa học công nghệ, hợp tác quốc tế ở tầm cao của VNVC cũng chính là minh chứng rõ nét cho vị thế quan trọng và những đóng góp đáng kể của kinh tế tư nhân, y tế tư nhân trong kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ của Việt Nam - kỷ nguyên tiến tới tự chủ vắc xin chất lượng cao và bảo đảm an ninh y tế quốc gia.

Khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ sản xuất vắc xin chất lượng cao toàn cầu

Trong lịch sử nghiên cứu và sản xuất vắc xin, Việt Nam có những lợi thế đặc biệt, gắn liền với dấu ấn vĩ đại của nhà khoa học lừng danh Alexandre Yersin, người đã chọn Việt Nam làm nơi cống hiến trong những năm tháng quan trọng của cuộc đời và sự nghiệp. Từ những năm đầu thế kỷ 20, Việt Nam đã có những nhà máy sản xuất vắc xin ‘Made in Vietnam’. Tuy vậy, những khó khăn của một đất nước bước ra từ chiến tranh đã khiến ngành sản xuất vắc xin gặp nhiều thách thức và dần tụt hậu về công nghệ cũng như năng lực sản xuất. Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, các dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm liên tục xuất hiện và tái bùng phát, trở thành thách thức nghiêm trọng đối với mọi quốc gia. Covid-19 là bài học kinh nghiệm sâu sắc cho thấy sự cần thiết phải có được tự chủ trong an ninh y tế, đặc biệt là năng lực nhận chuyển giao công nghệ và sản xuất vắc xin công nghệ cao kịp thời cùng với số lượng lớn.

Việc làm chủ công nghệ sản xuất vắc xin công nghệ cao và chủ động nguồn cung ứng số lượng lớn cho nhu cầu trong nước chính là yêu cầu cấp thiết được đặt ra nhiều năm qua nhưng chưa tìm được giải pháp. Nguyên do bởi những khó khăn chồng chất về nguồn vốn đầu tư khổng lồ, nguồn nhân lực chất lượng cao, rủi ro vô cùng lớn và sự cần thiết phải có một chiến lược tổng thể, đồng bộ từ nghiên cứu khoa học, hạ tầng thiết bị, năng lực điều phối, cung ứng vắc xin theo những nguyên tắc công bằng, nhân đạo và nền kinh tế thị trường.

Chính vì thế, việc Công ty Vắc xin Việt Nam (VNVC) mạnh dạn đầu tư lớn xây dựng nhà máy vắc xin công nghệ cao là bước đi đột phá nhưng có được nền tảng vững chắc từ năng lực thực tiễn ‘kiềng 3 chân’ gồm hợp tác quốc tế chặt chẽ với các tập đoàn hàng đầu thế giới về dược phẩm và vắc xin; xây dựng và phát triển thị trường vắc xin chất lượng cao tại Việt Nam thông qua những chiến lược truyền thông giáo dục cộng đồng rộng khắp và bài bản, khoa học; năng lực điều phối cung ứng vắc xin chuẩn quốc tế và bản lĩnh chấp nhận nhiều thách thức để hiện thực hóa mục tiêu tự chủ an ninh vắc xin cho Việt Nam.

Khởi công nhà máy sản xuất vắc xin tiêu chuẩn quốc tế cùng các thỏa thuận chuyển giao công nghệ với các đối tác hàng đầu thế giới, VNVC đang kiến tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu tự chủ vắc xin quốc gia, khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ sản xuất vắc xin toàn cầu.

Hiện thực hóa định hướng chiến lược quốc gia bằng hành động cụ thể

Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị xác định rõ: Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá quan trọng hàng đầu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới. Trong đó, việc từng bước làm chủ các công nghệ nền tảng, đặc biệt là công nghệ mũi nhọn, được xác định là giải pháp then chốt nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và nâng tầm vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Bám sát định hướng lớn của Đảng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định sửa đổi, bổ sung chương trình bảo đảm nguồn cung ứng vắc xin cho tiêm chủng đến năm 2030, trong đó đặt mục tiêu làm chủ công nghệ sản xuất 15 loại vắc xin, bảo đảm tiêu chuẩn tương đương quốc tế và sản xuất tối thiểu 5 loại vắc xin thiết yếu trong nước, từng bước hiện thực hóa mục tiêu tự chủ vắc xin toàn diện.

Trên tinh thần đó, tháng 5.2025, VNVC chính thức khởi công Nhà máy Vắc xin và Sinh phẩm VNVC tại tỉnh Tây Ninh (Long An cũ), đánh dấu cột mốc chiến lược trong tiến trình xây dựng năng lực nghiên cứu, sản xuất vắc xin ‘Made in Vietnam’ thế hệ mới, công nghệ hiện đại, hội nhập thế giới. Nhà máy được quy hoạch và đầu tư theo các tiêu chuẩn quốc tế cao cấp nhất của WHO, EU và FDA (Mỹ), hướng đến mục tiêu chủ động nguồn cung trong nước và tiến tới xuất khẩu, góp phần quan trọng bảo đảm an ninh y tế quốc gia, giảm sự lệ thuộc vào nguồn nhập khẩu và nâng cao năng lực ứng phó với các dịch bệnh mới nổi.

Ảnh: Hải Nam

Nhà máy do Tập đoàn Rieckermann (Đức) với lịch sử hơn 130 năm trong lĩnh vực này thiết kế. Với tổng vốn đầu tư ban đầu hơn 2.000 tỉ đồng, nhà máy được thiết kế với nhiều dây chuyền hiện đại, linh hoạt có thể sẵn sàng điều chuyển công năng, bảo đảm đáp ứng các tình huống dịch bệnh cần sản xuất số lượng cực lớn. Các thiết bị hiện đại có thể kể đến như hệ thống chiết rót - đóng gói sử dụng công nghệ isolator tiên tiến, dây chuyền đóng bút tiêm tự động đầu tiên tại Đông Nam Á… Với công suất lên đến 100 triệu liều/năm, nhà máy đảm bảo khả năng sản xuất số lượng lớn để cung ứng chủ động cho thị trường trong nước và quốc tế.

Tăng tốc chuyển giao công nghệ, mở rộng hợp tác toàn cầu

Không chỉ chú trọng sản xuất, VNVC còn đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực nghiên cứu bằng việc xây dựng Trung tâm Nghiên cứu và phát triển (R&D) 1.500 m² ngay tại nhà máy, chuyên nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ sản xuất vắc xin và sinh phẩm tiên tiến, đặc biệt là vắc xin công nghệ mRNA được kỳ vọng sẽ thay đổi tương lai y học trong điều trị bệnh truyền nhiễm và ung thư.

Trung tâm hướng đến hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học trong và ngoài nước để tiến hành thử nghiệm lâm sàng, tiền lâm sàng, rút ngắn thời gian nghiên cứu, thử nghiệm, phê duyệt và đưa sản phẩm ra thị trường.

Để vận hành hiệu quả nhà máy và trung tâm R&D, VNVC chú trọng phát triển đội ngũ nhân sự chất lượng cao, hợp tác đào tạo với các tập đoàn dược phẩm toàn cầu, triển khai các chương trình huấn luyện và chuyển giao công nghệ bài bản. Mục tiêu là hình thành một hệ sinh thái khép kín về vắc xin từ nghiên cứu, đào tạo đến sản xuất và ứng dụng, đóng góp vào sự phát triển khoa học công nghệ quốc gia theo tinh thần Nghị quyết 57.

Trước đó, VNVC đã thiết lập quan hệ hợp tác chiến lược với nhiều tập đoàn dược phẩm và trung tâm nghiên cứu hàng đầu thế giới như Pfizer (Mỹ), Sanofi (Pháp), Quỹ Đầu tư trực tiếp Nga (RDIF), Viện Nghiên cứu dịch tễ học và vi sinh vật học Gamaleya và Tập đoàn Binnopharm (Nga)… Đây đều là những đối tác sở hữu năng lực hàng đầu trong các lĩnh vực như công nghệ sinh học, vắc xin mRNA và vắc xin điều trị ung thư - những trụ cột của y học tương lai.

Đặc biệt, thỏa thuận chuyển giao công nghệ với Tập đoàn Sanofi - một trong những nhà sản xuất vắc xin hàng đầu thế giới - là bước đi chiến lược quan trọng, tạo tiền đề cho nội địa hóa các loại vắc xin thiết yếu mà hiện Sanofi đang cung cấp hàng triệu liều mỗi năm cho trẻ em và người lớn tại Việt Nam như Hexaxim (6 trong 1), Adacel (bạch hầu - ho gà - uốn ván), Vaxigrip Tetra (cúm), MenQuadfi (não mô cầu), Verorab (dại)…

Dự kiến, những loại vắc xin có nhu cầu sử dụng cao tại Việt Nam sẽ được ưu tiên sản xuất tại nhà máy, đảm bảo chất lượng quốc tế và khả năng cung ứng chủ động, ổn định, lâu dài.

Tăng cường nội lực y tế là mắt xích chiến lược cho tương lai

Việc đầu tư xây dựng Nhà máy Vắc xin và Sinh phẩm VNVC là bước đi chiến lược, thể hiện tầm nhìn dài hạn và cam kết mạnh mẽ trong việc cụ thể hóa chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về tự chủ vắc xin, tự chủ công nghệ và bảo đảm an ninh y tế quốc gia. Đây cũng là mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu - sản xuất - kiểm định - bảo quản - phân phối - triển khai tiêm chủng an toàn.

Ảnh: Mộc Thảo

Hiện VNVC là thành viên trong hệ sinh thái y tế lớn mạnh hàng đầu Việt Nam, trong đó có Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh với 3 bệnh viện đa khoa hiện đại và 2 trung tâm khám chữa bệnh lớn hàng đầu Việt Nam; Viện Nghiên cứu Tâm Anh (TAMRI) đang thực hiện hơn 30 nghiên cứu cùng các hãng dược phẩm lớn trên thế giới; Dược phẩm ECO - công ty với gần 20 năm uy tín trên thị trường nhập khẩu và phân phối dược phẩm tại Việt Nam, đối tác của gần 25.000 nhà thuốc trên toàn quốc; Công ty Eplus chuyên nhập khẩu và phân phối vắc xin, dược phẩm cho hệ thống hàng trăm trung tâm tiêm chủng vắc xin trên toàn quốc; các công ty thành viên đảm nhiệm các nhiệm vụ điều phối tài chính, dịch vụ công nghệ thông tin, nghiên cứu thị trường, truyền thông marketing, chăm sóc khách hàng, logistics…

Mô hình đặc biệt mà VNVC đang triển khai không chỉ góp phần rút ngắn thời gian sản xuất và phân phối, giảm chi phí và tăng khả năng tiếp cận công bằng với vắc xin cho người dân, mà còn giúp Việt Nam nâng cao năng lực ứng phó nhanh với các tình huống y tế khẩn cấp, đặc biệt là những đại dịch mới xuất hiện.

Bài học từ đại dịch Covid-19 cho thấy rõ tầm quan trọng của năng lực nội tại, sự chủ động trong nước và khả năng sẵn sàng kết nối, tiếp nhận chuyển giao công nghệ hiện đại trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu dễ bị đứt gãy.

Theo ThS-BS Phương Lễ Trí, Giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu Tâm Anh (TAMRI), định hướng hợp tác nghiên cứu, nhận chuyển giao công nghệ và sản xuất vắc xin công nghệ cao, đặc biệt là các vắc xin thế hệ mới, vắc xin sinh phẩm điều trị ung thư ứng dụng công nghệ mRNA tại Nhà máy Vắc xin và Sinh phẩm VNVC sẽ mở ra kỷ nguyên mới cho y học công nghệ cao tại Việt Nam, bắt kịp xu hướng y tế tự chủ, tiên tiến của nhiều quốc gia phát triển hiện nay.

"Ngoài Covid-19, công nghệ mRNA còn đang được nghiên cứu ứng dụng trong điều trị ung thư, cúm mùa, HIV, sốt xuất huyết, Zika và nhiều bệnh truyền nhiễm khác. Với những điều kiện thuận lợi từ kinh nghiệm trong lĩnh vực tiêm chủng vắc xin, khám chữa bệnh và nghiên cứu khoa học, chúng tôi có điểm xuất phát tốt để có thể tự tin kỳ vọng vào việc thực hiện những mục tiêu đã đặt ra. Dân số hơn 100 triệu dân cũng là lợi thế cạnh tranh của Việt Nam để thuận lợi tiếp cận các nghiên cứu phát triển vắc xin và sinh phẩm công nghệ mới trên thế giới. Nếu bắt nhịp kịp, chúng ta hoàn toàn có thể hy vọng Việt Nam sẽ bứt phá trong lĩnh vực công nghệ dược sinh học", bác sĩ Trí nhận xét.