Vác đá ghè chân

Theo thống kê của gia đình cụ, trong cả cuộc đời lừng lẫy, Ama Kông đã săn bắt được 298 con, nếu không gặp lệnh cấm do Chính phủ ban hành năm 1982 thì con số tròn 300 chả có gì khó khăn. Nói cho ngay, cụ bắt voi để thuần dưỡng, sau đó bán cho người khác, họ sẽ sử dụng voi vào công việc, sinh hoạt hằng ngày. Lúc ấy voi cũng như con trâu con bò vậy.

Tuy nhiên, voi là động vật hoang dã, cần để chúng sống tự nhiên nhằm mục đích duy trì, bảo tồn. Trên thế giới cũng như ở nước ta, đàn voi ngày càng ít đi do sự săn bắt của con người. Trong đó có "công" của cụ Ama Kông. Có thể cách đây vài chục năm, chúng ta coi chuyện bắt voi là bình thường, ca ngợi người bắt voi là bình thường, chả vi phạm, lấn cấn gì cả.

Nhưng nay thì khác, khi cả nhân loại đang cùng nhau từng giây từng phút bảo vệ môi trường, gìn giữ cân bằng sinh thái, bảo vệ động vật hoang dã, mà thực chất là bảo vệ cho chính mình, thì sự đề cao hành vi hủy hoại thiên nhiên sẽ rất khó nghe. Vì vậy, trước sự ra đi của một người nổi tiếng như cụ Ama Kông, thương mến cụ, phục cụ là một nhẽ, nhưng việc ca ngợi cụ cũng nên chừng mực cho phải đạo, đừng như một số tờ báo kể lể công lao thành tích, khâm phục tài săn bắt voi của cụ, xem đó như điều tuyệt vời mà không mấy ai làm được. Thậm chí có người còn bảo kỷ lục bắt voi của cụ đến nay chưa có ai phá nổi.

Có những giá trị tưởng rằng nhất thành bất biến, tuy nhiên nó chịu sự chi phối của cuộc sống, thay đổi theo những vận động của đời sống, hướng tới giá trị toàn cầu, cộng đồng nhân loại. Ngày nào, miền Bắc vừa ra khỏi cuộc chiến tranh, bắt tay vào xây dựng cuộc sống mới, một nhạc sĩ nổi tiếng hồ hởi "Rừng ơi, ta đã về đây" để kêu gọi mọi người cùng nhau… phá rừng (được gọi bằng mỹ từ khai thác), thậm chí vui không thể tả "cây đổ rộn vang như tiếng pháo, tiếng hò nhịp theo trâu kéo gỗ". Xét ra cảnh núi hoang đồi trọc hôm nay có một phần đóng góp của nhạc sĩ ấy nhưng không ai trách móc gì ông. Thời bấy giờ nó thế.

Bất chợt liên hệ đến phong trào ngăn sông làm thủy điện đã và đang gây biết bao hệ lụy. Liệu có phải là tư duy “ăn xổi ở thì”?

Chỉ có điều, giá mà con người đừng tàn phá thiên nhiên, đừng phá rừng, săn bắt thú rừng; văn nghệ báo chí đừng tung hô ca ngợi quá đáng; để cuối cùng phải tự gánh chịu hậu quả vác đá ghè chân mình thì tốt biết bao nhiêu. 

Nguyễn Thông