Vai trò của giảm tác hại thuốc lá trong chính sách y tế công

Tuy biết thuốc lá gây hại nhưng những người hút thuốc lá trưởng thành vẫn tiếp tục hút thuốc, bất chấp những nỗ lực kêu gọi cai thuốc của chính phủ và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

WHO dự đoán, trước năm 2025 thế giới sẽ vẫn còn 1,1 tỉ người hút thuốc lá điếu, chiếm khoảng 14% dân số toàn cầu. Thay vì chấp nhận để dự đoán này trở thành hiện thực mà không có chiến lược can thiệp hiệu quả, hiện nay công nghệ đã cho phép tạo ra các lựa chọn thay thế giảm tác hại của thuốc lá bằng những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Theo các công bố gần đây, Philippines và New Zealand đều sắp thông qua luật công nhận hướng tiếp cận giảm thiểu tác hại thuốc lá trong chiến lược y tế công cộng của quốc gia. Mục tiêu của hành động này chính là mong muốn sẽ góp phần giảm thiểu nạn hút thuốc lá hiện nay.

Bà Robyn Gougelet từ tổ chức Pinney Associates - nhà tư vấn về chiến lược chính sách pháp luật và quản lý y tế công cộng cho các nỗ lực giảm tác hại của thuốc lá ở Hoa Kỳ cho biết, “dự luật của Quốc hội Philippines đề cập giảm thiểu tác hại chính là hướng tiếp cận cốt lõi của mọi vấn đề liên quan đến kiểm soát thuốc lá. Dự luật này đóng vai trò rất lớn, bởi bất kỳ ai quan tâm đến giải pháp giảm thiểu tác hại đều mong muốn đạt được điều này. New Zealand gần đây cũng đã triển khai luật kiểm soát thuốc lá tương tự, theo đó sẽ phân biệt rõ giữa các sản phẩm thuốc lá đốt cháy và không đốt cháy. Tôi nghĩ đó là cách đúng đắn khi nhìn nhận về Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC)”.

Chỉ tính riêng trong số 67 nước đang chính thức thương mại hóa một loại sản phẩm thuốc lá làm nóng đã được FDA thẩm định và cho phép thương mại, thì đã có hơn 2/3 các quốc gia là thành viên của Công ước Khung FCTC. Xu hướng thương mại hóa các sản phẩm thuốc lá làm nóng tại các quốc gia khác được dự đoán sẽ tiếp tục tăng lên.

Theo đánh giá khoa học của FDA, khí hơi (aerosol) do thuốc lá làm nóng tạo ra chứa ít chất gây hại hơn và hàm lượng của những chất này được xác định ở mức độ giảm đáng kể so với các chất độc hại có trong khói của thuốc lá điếu đốt cháy. Về mặt logic, giảm thiểu phơi nhiễm với các chất gây hại sẽ có hiệu quả tích cực đối với khả năng giảm thiểu tác hại.

Tại Việt Nam, dù những sản phẩm thuốc lá không khói vẫn chưa chính thức được kiểm soát, phân phối, nhưng nhu cầu tìm hiểu về sản phẩm là rất lớn. Điều này đã được chứng minh qua khảo sát gần đây của VnExpress với hơn 90% người được khảo sát bày tỏ sự quan tâm đến các giải pháp giảm thiểu tác hại thuốc lá. Thực tế trong suốt nhiều năm qua, các sản phẩm này vẫn đang được lưu hành rộng rãi trên thị trường thông qua đường xách tay, buôn lậu. Cũng trong thời gian này báo chí thường xuyên phản ánh số ca buôn lậu ngày càng tăng và hệ lụy do các nguồn hàng buôn lậu, hàng gian hàng giả này gây ra tác động đến sức khỏe của người dùng và cộng đồng nói chung.

Đến nay, sau nhiều cuộc họp nội bộ, hội nghị liên ngành cũng như các hội thảo công khai, các bộ ngành đã đưa ra ý kiến, kết luận đối với các sản phẩm này. Theo đó, phần lớn các bộ ngành đều thống nhất cần phải sớm có cơ chế quản lý đối với thuốc lá thế hệ mới để bảo vệ người dùng, phòng chống buôn lậu. Do vậy, nhu cầu cấp thiết của các Bộ ngành lúc này chính là ý kiến chỉ đạo sớm của Chính phủ để nỗ lực trong những năm qua không bị lãng phí.

Cũng trong tháng 10.2020, Chính phủ gửi Công văn 8750 yêu cầu các bộ ngành sớm đưa ra hướng đề xuất quản lý để góp phần phòng chống tình trạng buôn lậu thuốc lá hiện nay.

Gần đây nhất, theo đại diện Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), Bộ cũng đã tiếp thu ý kiến từ các Bộ, ngành liên quan để đề xuất lên Chính phủ về chính sách quản lý đối với các loại hình thuốc lá thế hệ mới, đảm bảo chặt chẽ, phù hợp Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá và Chiến lược quốc gia về giảm thiểu tác hại của thuốc lá, phù hợp thông lệ quốc tế.

Việc cần đẩy nhanh quy định rõ ràng để quản lý mặt hàng này là đòi hỏi cấp thiết và thực tế, để làm cơ sở cho các cơ quan chức năng không bị lúng túng trước việc xử lý các đối tượng sai phạm, góp phần ngăn chặn buôn lậu; đồng thời đem lại lợi ích cho người nghiện thuốc lá, giúp họ có cơ hội lựa chọn giải pháp tốt hơn cho sức khỏe của mình, của người liên quan và của cộng đồng. Một khi dự thảo về quy định quản lý đối với các loại hình thuốc lá thế hệ mới được hoàn thiện và đệ trình sau thời gian rất dài điều nghiên, khảo sát của các bộ ban ngành, thì Chính phủ đã có đầy đủ điều kiện cần và đủ để xem xét, thông qua.