Lễ hội Bà Thu Bồn được công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Tại lễ công bố, hàng ngàn người dân Quảng Nam và khách thập phương đã về tham dự, xem các chương trình nghệ thuật tái hiện lịch sử của di sản, di tích Bà Thu Bồn.

Ông Trần Văn Tân, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết, Lễ hội Bà Thu Bồn là một hình thái lễ hội dân gian được hình thành từ khi người Việt ở phía Bắc di cư đến khai phá vùng đất mới, lập làng xã vào thế kỷ 15. Sau đó, giao thoa tiếp biến với văn hóa Chămpa, văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số ở miền núi phía Tây Quảng Nam để tạo nên tín ngưỡng thờ mẫu Bà Thu Bồn với những giá trị văn hóa đặc sắc và được bảo tồn, phát huy cho đến ngày nay.

Theo ông Tân, sức lan tỏa, bám rễ sâu bền trong đời sống xã hội của tín ngưỡng thờ Bà Thu Bồn xuất phát từ chính khát vọng mà người dân luôn hướng đến. Lễ hội Bà Thu Bồn còn là minh chứng tuyệt vời cho sợi dây kết nối cộng đồng, tinh thần quê hương đất nước mà trong đó vùng đất Nông Sơn là nơi hội tụ, giao thoa, tiếp biến văn hóa giữa miền núi với miền xuôi trong suốt chiều dài lịch sử hình thành và phát triển Quảng Nam.

“Lễ hội Bà Thu Bồn là một lễ hội dân gian mang nhiều ý nghĩa, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu; thể hiện tinh thần đoàn kết của các dân tộc Kinh, Chăm, Cơ tu sinh sống ở vùng thượng lưu sông Thu Bồn”, ông Tân nói.

Tương truyền, Bà là một nữ tướng người Chăm, tài sắc vẹn toàn, từng chinh chiến nhiều trận mạc. Trong một trận thất thủ, Bà men theo hướng Tây đến Phường Rạnh (nay là xã Quế Trung), xét thấy nơi đây địa hình hiểm trở, trước có sông sâu, sau có núi cao, ruộng đồng, rừng núi bao la, đảm bảo điều kiện cho việc ổn định quân tình, chờ cơ hội phản công.

Bà đã chọn nơi đây làm nơi sinh sống và là căn cứ đóng quân, đó là Dinh Bà hiện nay. Tại đây, bên cạnh việc chiêu quân và tổ chức luyện binh, Bà còn cho quân lính đào giếng, đào ao, trồng lúa, chăn nuôi; dạy cho dân làng trồng dâu nuôi tằm, quay tơ, dệt vải, cách dùng thảo mộc trong rừng để chữa bệnh cho người và vật nuôi.

Trong một lần giao tranh bị thất bại, trong lúc thế cùng, lực kiệt, Bà đã gieo mình xuống dòng sông Thu Bồn tự vẫn. Xác Bà trôi về dưới miền xuôi, được nhân dân làng Thu Bồn (xã Duy Tân, H.Duy Xuyên, Quảng Nam) an táng, thờ phụng và xây dựng lăng Bà ngày nay…

Tưởng nhớ công ơn của Bà, từ ngày 10-12.2 (âm lịch) hằng năm, chính quyền và người dân địa phương sống dọc sông Thu Bồn lại nô nức tổ chức Lễ hội Bà Thu Bồn, thể hiện khát vọng phồn vinh, cầu mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an cho cộng đồng làng xã.