Vi phạm liêm chính học thuật phổ biến nhất là tùy tiện gắn tên tác giả

Hôm nay, 19.12, tại ĐH Bách khoa Hà Nội, Bộ KH-CN phối hợp với Bộ GD-ĐT tổ chức hội thảo khoa học về liêm chính nghiên cứu. Một trong ba người trình bày báo cáo chính tại hội thảo là PGS Trương Việt Anh, Trưởng ban Khoa học công nghệ, ĐH Bách khoa Hà Nội. Nội dung trình bày là giới thiệu một số kết quả ban đầu của nghiên cứu "Về xây dựng liêm chính học thuật qua một số khảo sát ở cơ sở giáo dục đại học" của nhóm nghiên cứu ĐH Bách khoa Hà Nội mà PGS Trương Việt Anh là đại diện.

KHÔI NGUYÊN

PGS Trương Việt Anh cho biết, nhóm đã khảo sát cán bộ, giảng viên một số trường để biết tình trạng nhận thức cũng như quan điểm của các nhà khoa học ở đối tượng khác nhau, từ đó nhận biết quan điểm của họ đối với liêm chính học thuật. Khảo sát này chưa kết thúc.

Nội dung của khảo sát là đánh giá hiểu biết, nhận thức, chia sẻ quan điểm về liêm chính học thuật; đánh giá về biện pháp quản lý của cơ sở giáo dục; thái độ ứng xử của cá nhân nhà khoa học khi phát hiện vi phạm; các yếu tố chính tác động tới thực hiện liêm chính học thuật.

"Số lượng chưa được nhiều, nhưng chúng tôi cố gắng khảo sát đa dạng trình độ, đa dạng lĩnh vực, có kinh nghiệm nghiên cứu khoa học. Nhưng các nhà khoa học hoạt động trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật và công nghệ chiếm tỷ lệ lớn (42%) so với các lĩnh vực khác", PGS Trương Việt Anh nói.

Áp lực công bố quốc tế là nguyên nhân hàng đầu

Kết quả ban đầu cho thấy, những người tham gia khảo sát nhận định hành vi vi phạm liêm chính học thuật phổ biến nhất hiện nay là đưa tên những người không tham gia vào làm tác giả hoặc đồng tác giả công trình nghiên cứu khoa học. Tiếp theo là đạo văn/tự đạo văn; làm hộ/làm thuê các công trình khoa học; sử dụng công trình nghiên cứu của cả nhóm cho mục đích cá nhân mà chưa có sự đồng ý của nhóm; bịa đặt, sử dụng số liệu giả trong nghiên cứu tổng quan, kết quả nghiên cứu.

QUÝ HIÊN

Nguyên nhân vi phạm chủ yếu được đưa lên hàng đầu là áp lực về số lượng công trình cần được công bố quốc tế của cá nhân nhà khoa học. Theo PGS Trương Việt Anh, vấn đề này được đề cập khá nhiều tại diễn đàn Liêm chính khoa học trên Facebook với 82.000 thành viên, về những nhà khoa học có số lượng công bố tăng đột biến. "Các trường ĐH đặt KPI lớn về công bố cũng như nhu cầu gia tăng công bố quốc tế cũng là một áp lực nhất định", PGS Trương Việt Anh nhận định.

Các nguyên nhân dẫn đến sự vi phạm khác gồm: tạo cơ hội thăng tiến cá nhân; cam kết khi nhận các nguồn tài trợ; áp lực từ nhu cầu kinh tế của cá nhân. "Có những nguyên nhân trực tiếp từ vấn đề liêm chính học thuật, nhưng cũng có những yếu tố chịu sự tác động của xã hội", PGS Trương Việt Anh bình luận.

Chưa có sự đấu tranh rõ ràng

Khi được hỏi về thái độ xử lý khi phát hiện có hành vi vi phạm liêm chính học thuật, những người được khảo sát lựa chọn nhiều nhất cho câu trả lời "tâm lý e ngại", qua đó cho thấy chưa có sự đấu tranh rõ ràng trong môi trường khoa học hiện nay để xây dựng liêm chính học thuật.

Nhiều người cũng cho biết là họ muốn bày tỏ thái độ không đồng tình với hành vi vi phạm liêm chính học thuật nhưng không biết nơi để phản ánh. "Có thể vì có những trường chưa có hướng dẫn rõ ràng về việc này. Còn ở ĐH Bách khoa Hà Nội hiện có ba đơn vị lo việc tiếp nhận khiếu nại về liêm chính học thuật là Ban Khoa học công nghệ, Ban Đào tạo, Ban Thanh tra pháp chế", PGS Trương Việt Anh cho biết.

Các thái độ tiếp theo được lựa chọn là giải thích, thuyết phục tránh hành vi vi phạm; thờ ơ, không phản ánh.

KHÔI NGUYÊN

Những người được khảo sát đề xuất các trường ĐH cần thành lập các hội đồng tư vấn về liêm chính học thuật, đồng thời hoàn thiện văn bản, ban hành các quy định về liêm chính học thuật của đơn vị mình. Phản ánh những hành vi vi phạm đến cơ quan thẩm quyền, tăng cường tuyên truyền phổ biến quy định về liêm chính học thuật của đơn vị… cũng là những đề xuất được nhiều người lựa chọn.

Trên cơ sở kết quả ban đầu của khảo sát, nhóm nghiên cứu của Ban Khoa học công nghệ ĐH Bách khoa Hà Nội đề xuất các trường ĐH cần có quy định nội bộ để đảm bảo căn cứ, sự tuân thủ liêm chính học thuật, và đây là yếu tố nằm trong yêu cầu đảm bảo chất lượng của trường ĐH. Đồng thời, các trường cần có quy định khen thưởng minh bạch trong thực hiện liêm chính học thuật để làm rõ thái độ và phòng ngừa, xây dựng chế tài xử lý các vi phạm về liêm chính học thuật.

Còn các cơ quan quản lý nước và trên toàn hệ thống cần có quan điểm thống nhất và xây dựng chính sách thực hiện liêm chính tại các cơ sở nghiên cứu, đào tạo.