Vì sao hàng nghìn chủ hộ kinh doanh chưa được giải quyết chế độ BHXH?

Chưa được tính thời gian đóng do… "nhận thức chưa thống nhất"

Theo BHXH Việt Nam, thực hiện Nghị định số 01/2003/NĐ-CP, từ năm 2003, các hộ kinh doanh cá thể (HKDCT) thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc (tức người lao động theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 3 tháng trở lên hoặc không xác định thời hạn) lập hồ sơ tham gia BHXH bắt buộc gửi cơ quan BHXH theo quy định.

T.H

Nhiều hộ lập danh sách cả chủ hộ, với nhận thức chủ hộ là người trực tiếp làm việc, trực tiếp thực hiện các công việc sản xuất, kinh doanh của HKDCT như người lao động (nhiều hộ chỉ có chủ hộ làm việc).

Đại diện BHXH Việt Nam cho hay: "Trong quá trình thực hiện, một số chủ hộ đủ điều kiện đã được giải quyết hưởng các chế độ, bao gồm cả chế độ hưu trí, BHXH 1 lần. Tuy nhiên, còn nhiều trường hợp là chủ hộ chưa được tính thời gian đóng, chưa được giải quyết chế độ do nhận thức chưa thống nhất về hộ kinh doanh tham gia BHXH".

Để thống nhất thực hiện chính sách BHXH đối với HKDCT, đảm bảo quyền lợi của người tham gia theo đúng quy định của pháp luật, từ năm 2016, BHXH Việt Nam đã có các văn bản chỉ đạo BHXH các địa phương dừng thu BHXH đối với chủ hộ. Đồng thời, để giải quyết quyền lợi BHXH đối với chủ HKDCT đã có quá trình đóng bảo hiểm bắt buộc với chức danh chủ hộ, đảm bảo an sinh xã hội, BHXH Việt Nam đã có văn bản báo cáo, gửi Bộ LĐ-TB-XH đề xuất giải quyết vấn đề này.

Lý giải thêm về việc chủ HKDCT trước đây phải tham gia BHXH bắt buộc, BHXH Việt Nam cho hay: "Nguyên nhân xuất phát chủ yếu từ tinh thần của bộ luật Lao động năm 1994, Nhà nước khuyến khích phát triển kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi hoặc giúp đỡ cho mọi hoạt động tạo ra việc làm hoặc tự tạo việc làm để tạo ra của cải, vật chất.

Vì vậy, việc các chủ hộ tự tạo việc làm thời kỳ này theo định hướng của Nhà nước rất đáng được khích lệ và một trong những điều kiện đó là chủ hộ tự sản xuất, kinh doanh phải được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp với tư cách như một người lao động. Thời gian này cũng chưa có chính sách cho người tham gia BHXH tự nguyện".

Ngoài ra, theo BHXH Việt Nam, nguyên nhân còn do nhu cầu của người lao động được tham gia đóng, hưởng các chế độ BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT). 

Số đông chủ hộ tham gia BHXH bắt buộc là người trực tiếp sản xuất, kinh doanh. Chủ hộ vừa là người sử dụng lao động, vừa là người lao động, thông qua hoạt động sản xuất, kinh doanh có được khoản thu nhập, tiền lương. Như vậy có thể coi là một dạng của hợp đồng lao động tự thỏa thuận, tự ký nên tham gia đóng, hưởng các chế độ BHXH, BHYT như người lao động. Các chủ HKDCT sẽ không đăng ký tham gia cho cả hộ nếu bản thân không được tham gia BHXH.

Có nghị quyết tính thời gian đóng BHXH cho các chủ HKDCT?

Trước thực tiễn trên, nhằm tạo điều kiện để người lao động được tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng, ổn định cuộc sống, đảm bảo an sinh xã hội bền vững, BHXH Việt Nam đề xuất tới đây, theo dự thảo luật BHXH sửa đổi, chủ HKDCT và một số nhóm đối tượng khác sẽ thuộc đối tượng tham gia BHXH.

Đối với việc giải quyết chế độ, chính sách BHXH đối với chủ HKDCT đã đóng BHXH, được thực hiện và tuân thủ theo nguyên tắc đóng - hưởng theo quy định của luật BHXH. Cơ quan BHXH cho rằng: "Việc thoái thu BHXH thời gian đã đóng BHXH đối với chủ HKDCT sẽ rất phức tạp, khó khăn trong thực hiện do không có sự đồng thuận từ phía người lao động là chủ HKDCT. Quyền lợi của người lao động sẽ bị ảnh hưởng vì đã tham gia BHXH trong thời gian dài".

Vì vậy, để đảm bảo an sinh xã hội và tình hình an ninh, chính trị tại địa phương, BHXH Việt Nam đề xuất Ban Dân nguyện (Ủy ban Thường vụ Quốc hội) thống nhất với chủ trương thực hiện chính sách BHXH bắt buộc đối với HKDCT, bao gồm cả chủ hộ theo hướng tính thời gian đã đóng BHXH để giải quyết chế độ BHXH theo quy định của pháp luật; đồng thời đề xuất Bộ LĐ-TB-XH phối hợp với BHXH Việt Nam trình Chính phủ ban hành Nghị quyết tính thời gian đã đóng BHXH bắt buộc và bảo hiểm tự nguyện (nếu có) đối với chủ HKDCT.