Vì sao loài rắn không có chân?

REUTERS

Theo Reuters ngày 23.2 dẫn nghiên cứu mới công bố, kể từ thời khủng long, loài rắn đã viết nên câu chuyện tiến hóa thành công và len lỏi vào hầu như mọi môi trường sống trên trái đất, từ đại dương cho đến ngọn cây.

Các nhà khoa học đã tạo ra một cây tiến hóa toàn diện về rắn và thằn lằn, được hỗ trợ bởi dữ liệu gen của khoảng 1.000 loài, đồng thời xem xét hồ sơ hóa thạch và tổng hợp dữ liệu về chế độ ăn của rắn, giải phẫu hộp sọ, sinh học sinh sản và phạm vi địa lý.

Họ phát hiện ra rằng loài rắn đã trải qua một giai đoạn sáng tạo bùng nổ ngay từ đầu trong lịch sử của chúng và đã tiến hóa với tốc độ có lẽ nhanh gấp 3 đến 5 lần so với những người anh em họ thằn lằn.

"Như thể thằn lằn đi trên con đường tiến hóa bằng xe buýt, còn rắn tiến hóa trên tàu điện cao tốc", nhà sinh học tiến hóa Daniel Rabosky tại Đại học Michigan (Mỹ), tác giả cấp cao của nghiên cứu, ví von.

Rắn có nguồn gốc khoảng 120 triệu năm trước. Theo nhà sinh vật học tiến hóa và đồng tác giả nghiên cứu R. Alexander Pyron tại Đại học George Washington (Mỹ), những con rắn đầu tiên có các chi vết tích, trong đó loài rắn không có chi hoàn toàn lâu đời nhất được biết đến sống cách đây khoảng 85 triệu năm.

Nghiên cứu cho thấy những con rắn thời kỳ đầu đã thay đổi về giải phẫu học theo những hướng quan trọng, chủ yếu để trở thành loài chuyên săn mồi. Chẳng hạn như hộp sọ của chúng trở nên cực kỳ linh hoạt để bắt và nuốt con mồi tốt hơn.

Ngoài ra, chúng sở hữu một hệ thống phát hiện con mồi ấn tượng, với khứu giác hoặc cảm nhận hóa học trở nên tinh vi hơn. Một số đã phát triển khả năng nhìn thấy tia hồng ngoại, về cơ bản là cảm biến nhiệt. Một số trở nên có nọc độc.

Những nhóm thằn lằn khác nhau theo thời gian đã tiến hóa trở nên không chân nhưng chưa bao giờ trải qua quá trình tiến hóa ấn tượng như rắn.

Ông Pyron cho biết một đợt tiến hóa bùng nổ của loài rắn xảy ra vào khoảng 90-110 triệu năm trước và một lần nữa vào nhiều thời điểm khác nhau sau vụ va chạm của tiểu hành tinh cách đây 66 triệu năm khiến loài khủng long bị tuyệt chủng.

"Tôi có cảm giác rằng vì rắn rất giỏi trong việc sáng tạo - phát triển những đặc điểm mới một cách nhanh chóng - nên chúng có thể tận dụng các cơ hội sinh thái xuất hiện, chẳng hạn như khi cuộc tuyệt chủng hàng loạt 66 triệu năm trước đã xóa sổ rất nhiều loài khác", theo ông Raborsky.

Sự đa dạng sinh thái của 3.900 loài rắn còn tồn tại là rất lớn. Nhiều người sợ rắn, nhưng với các nhà nghiên cứu thì khác.

"Mọi thứ về chúng đều hấp dẫn, từ cách chúng di chuyển đến cách chúng tương tác với hệ sinh thái. Chúng xinh đẹp, duyên dáng và hầu hết đều vô hại", theo ông Pyron.