Việt Nam chi cho nghiên cứu phát triển 'ít hơn các nước 10 lần'

Sáng 17.2, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ (KH-CN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, cơ quan soạn thảo đề xuất tên gọi mới của nghị quyết là "Nghị quyết về thí điểm một số chính sách, cơ chế đặc biệt tạo đột phá phát triển KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số".

Theo ông Hùng, nghị quyết thí điểm không có tham vọng tháo gỡ mọi điểm nghẽn, nhất là khi được chuẩn bị trong thời gian ngắn, mà tập trung vào thí điểm một số ít chính sách, cơ chế đặc biệt cơ bản đã rõ và có thể thực thi ngay nhằm tạo ra sự phát triển đột phá.

ẢNH: GIA HÂN

"Nghiên cứu là một loại đầu tư có rủi ro cao"

Bộ trưởng TT-TT cho biết, hiện có một số nội dung với nhiều vướng mắc kéo dài như: cơ chế quản lý tài chính trong việc thực hiện nghiên cứu KH-CN, giao quyền tự chủ trong sử dụng kinh phí nghiên cứu, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu.

Nguồn gốc của vấn đề là Nhà nước muốn tránh rủi ro nên đề ra nhiều thủ tục phức tạp, dồn rất nhiều trách nhiệm lên các tổ chức nghiên cứu. Kết quả là các cơ sở nghiên cứu không dám nhận những nghiên cứu lớn, có rủi ro cao như các nghiên cứu cơ bản.

"Nhưng nghiên cứu có bản chất rủi ro, là một loại đầu tư có rủi ro cao", ông Hùng khẳng định, và nói nghị quyết lần này sẽ thí điểm cơ chế khoán chi đối với hầu hết các nghiên cứu mà không phải cam kết quả cuối cùng. Nhà nước sẽ quản lý thông qua đánh giá các giai đoạn nghiên cứu để tiếp tục cấp kinh phí, đánh giá các cơ sở nghiên cứu có kết quả để giao thực hiện tiếp các đề tài.

Nghị quyết cũng cho phép Nhà nước cấp tiền cho nghiên cứu thông qua cơ chế quỹ, quy định về việc miễn trách nhiệm dân sự và không phải hoàn trả lại kinh phí nếu nghiên cứu không đi đến kết quả như dự kiến.

Bộ trưởng TT-TT kỳ vọng những chính sách, cơ chế đặc biệt nêu trên, chi ngân sách cho KH-CN đang là 1% sẽ tăng lên tối thiểu 2% như quy định của luật KH-CN.

Việt Nam chi cho nghiên cứu phát triển "ít hơn các nước tới 10 lần"

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng cho hay, hiện mức chi cho nghiên cứu phát triển của Việt Nam đang là 0,5% GDP, mới đạt 1/4 so với mục tiêu 2%; ít hơn các nước tới 10 lần.

Trong mục tiêu chi 2% GDP cho nghiên cứu phát triển, số chi của doanh nghiệp phải chiếm 70 - 80%, nhưng thực tế mới chi khoảng 20.000 tỉ đồng một năm, đạt 1/6 so với mục tiêu.

ẢNH: GIA HÂN

Theo ông Hùng, doanh nghiệp tập trung vào nghiên cứu ứng dụng phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ sẽ tác động ngay đến phát triển kinh tế - xã hội. Do đó rất cần chính sách, cơ chế đột phá để kích thích doanh nghiệp trong lĩnh vực này.

Một trong những chính sách được nêu ra tại dự thảo nghị quyết, đó là cho phép doanh nghiệp chi cho KH-CN ngoài Quỹ KH-CN như bấy lâu nay, đồng thời khoản chi này được tính là chi phí hợp lệ, được khấu trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.

"Tức là doanh nghiệp có thể chi cho KH-CN nhiều hơn 10% lợi nhuận trước thuế và cũng không bị ràng buộc bởi các quy định quá chặt chẽ của quỹ", ông Hùng giải thích và cho rằng việc giới hạn ưu đãi chi KH-CN chỉ trong phạm vi Quỹ KH-CN như hiện nay là một phần nguyên nhân khiến mức chi cho nghiên cứu phát triển của Việt Nam còn thấp.

Sẽ có nhà máy sản xuất chip

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đề cập tới công nghiệp bán dẫn. Ông khẳng định đây là ngành công nghiệp chiến lược, Việt Nam đặt mục tiêu phát triển đầy đủ tất cả các công đoạn của ngành công nghiệp này.

Theo ông Hùng, khó nhất là nhà máy sản xuất. Nhà máy sản xuất đầu tiên sẽ đóng vai trò rất quan trọng cho nghiên cứu, chế thử các chip được thiết kế tại Việt Nam; cho sản xuất chip chuyên dùng của Việt Nam, nhất là quốc phòng, an ninh; và cho đào tạo nhân lực.

Dự kiến nhà máy sẽ có quy mô dưới 1 tỉ USD. Lẽ ra, Nhà nước đầu tư toàn bộ, nhưng để thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư vào vận hành, nghị quyết đề xuất hỗ trợ 30% tổng giá trị đầu tư.

Quá trình thảo luận, đại biểu đề xuất mức hỗ trợ cao hơn tới 50% để làm nhanh hơn, cho phép doanh nghiệp dùng Quỹ KH-CN để đầu tư vì đây là dự án nghiên cứu phát triển không phải kinh doanh thuần túy; hoặc cho phép doanh nghiệp trích Quỹ KH-CN cao hơn 10%...

Bộ trưởng Bộ TT-TT cho hay cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu, tiếp thu các nội dung này.