Xảy ra án oan, tòa phải chịu trách nhiệm

(TNO) Trong phiên chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Trương Hòa Bình về tình hình oan sai và bồi thường oan sai vào sáng 13.3 của Ủy ban thường vụ Quốc hội, các đại biểu đã chất vấn về những vụ án nổi cộm và được dư luận đặc biệt quan tâm trong thời gian qua.

5 vụ án nổi cộm

Đại biểu Đỗ Văn Đương (TP.HCM) chất vấn: Bản án tử hình đối với Hồ Duy Hải kéo dài từ năm 2008 đến nay có oan sai hay không? Tại sao Chủ tịch nước đã bác đơn ân xá thì nay hội đồng xét xử xem xét lại? Rồi hình phạt tử hình đối với Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng) có đúng người đúng tội hay không?

Đại biểu Đương đặt câu hỏi tại sao cùng tình tiết như nhau về cùng tội hiếp dâm thì Lê Bá Mai lại tù chung thân, còn Hà Đức Long (Bắc Giang) lại lãnh án tử hình?

Chưa dừng lại ở đó đại biểu Đương còn đặt câu hỏi liên quan đến vụ án liên quan đến ông Nguyễn Thanh Chấn: “Tại sao Nguyễn Thanh Chấn kêu án nhiều năm nhưng khi hung thủ thật đầu thú thì hội đồng xét xử mới xem xét lại vụ án?”.

Liên quan đến vụ án Huỳnh Văn Nén ở Bình Thuận, ông Đương đặt câu hỏi: Tại sao vụ án có đơn tố giác hung thủ giết bà Lê Thị Bông từ năm 2000 không được xem xét, nhưng mới đây hội đồng xét xử mới xem xét giám đốc thẩm?

Từ đó ông Dương đặt câu hỏi với đại diện Bộ Công an là liệu các vụ án trên có bức cung, nhục hình hay không. Nếu có giải quyết cụ thể như thế nào? Quá trình điều tra các vụ án trên có những thiếu sót cơ bản nào? Những thiếu sót đó ảnh hưởng đến thế nào đến việc xác định bản chất thật của vụ án?

Trả lời chất vấn của đại biểu Đương, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Trương Hòa Bình cho biết đây là 5 vụ án quan trọng, phải xem xét thận trọng. Có những vụ đã xử đúng nhưng vì có đơn nên phải xem xét lại.

“Quá trình xét xử được tiến hành rất thận trọng, hết sức thận trọng, nếu oan thì kết luận là oan, nếu có tội thì phải làm rõ đúng pháp luật”, ông Bình khẳng định.

Liên quan đến vụ án Hồ Duy Hải, Chánh án Trương Hòa Bình cho biết khi vụ án xảy ra, dư luận, gia đình rất bức xúc. Cơ quan điều tra đã truy xét tuy nhiên đây là vụ truy xét không bắt quả tang nên rất khó khăn trong quá trình điều tra. Sau đó cơ quan điều tra phát hiện ra Hồ Duy Hải liên quan vụ án. Hải nhận tội giết người. Quá trình điều tra có luật sư dự cung, cơ quan điều tra có một số chứng cứ khác. Sau đó Viện kiểm sát truy tố, đưa ra tòa xét xử. Ở phiên tòa sơ thẩm, Hải nhận tội, tự nhận gây ra án mạng này và không có bức cung.

Theo ông Bình, ở phiên tòa phúc thẩm, bị cáo Hải không nhân tội nhưng không có căn cứ. Tòa nhận định quá trình điều tra có một số sai sót nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án và án tử hình của bị cáo Hồ Duy Hải.

“Có oan hay không? Hiện chưa phát hiện ra có căn cứ để kháng nghị dù quá trình điều tra có một số thiếu sót. Viện kiểm sát không kháng nghị, Chủ tịch nước bác đơn ân xá tử hình Hồ Duy Hải. Có oan hay không? Người có thẩm quyền có kháng nghị hay không, người xét xử có oan hay không? Vụ án này có giám sát của Quốc hội, tòa lập ra tổ liên ngành giám sát chủ trì. Tổ này làm việc rất quyết liệt. Khi đoàn liên ngành vào hỏi, Hồ Duy Hải vẫn nhận tội, chỉ xin giảm án và thi hành án ngay. Chưa có căn cứ Hải vô tội. Khi có căn cứ chúng tôi sẽ xem xét thận trọng, đưa ra kháng nghị”, ông Bình khẳng định.

Còn việc tại sao Chủ tịch nước bác đơn ân xá nhưng lại tạm hoãn thi hành án, ông Bình lý giải đây là vấn đề pháp lý và cũng phải tôn trọng nguyên vọng của gia đình, công luận. Mẹ của bị cáo đến xin hoãn thi hành án, báo chí có nhiều phản ảnh. Chủ tịch nước đề nghị viện trưởng xem có oan hay không. Từ đó hội đồng xét xử hành lập đoàn liên ngành xem xét vụ án. Trước tết đoàn kiểm tra kỹ lưỡng, sau tết họp lại để đánh giá thật toàn diện, đầy đủ, khách quan và đi đến việc xử lý thật đúng đắn vụ án này.

Liên quan đến việc tử hình Nguyễn Văn Chưởng có thỏa đáng hay không, ông Bình cho biết đây là vụ án cũng đã xét xử, có kháng nghị của Viện trưởng Viện Kiểm sát tối cao từ tử hình xuống chung thân nhưng bị hội đồng xét xử bác.

“Chưởng là người cầm đầu vụ án này, cho nên có ý kiến Chưởng không trực tiếp đâm nhưng ở đây Chưởng là người cầm đầu, điều hành, liên quan trực tiếp vụ án. Đây không phải là vụ án oan, xin khẳng định như vậy”, ông Bình nói.

Về câu hỏi cùng phạm tội hiếp dâm nhưng Lê Bá Mai bị án chung thân còn Hàn Đức Long lại bị tử hình, ông Bình cho rằng đây là vấn đề áp dụng pháp luật. Tội hiếp dâm trẻ em được quy định trong Bộ luật Hình sự. Hiếp dâm trẻ em dưới 13 tuổi bị khung hình phạt từ 10 năm đến tử hình. Ngoài ra, hội đồng xét xử còn căn cứ vào tính chất hành vi, các tình tiết tăng nặng giảm nhẹ.

Có tình trạng bức cung, nhục hình

Đại biểu Lê Thị Nga (Thái Nguyên) chất vấn về giải quyết bồi thường án oan. Nhiều vụ án dây dưa đùn đẩy kéo dài, hành trình đòi bồi thường 5-7 năm là điều bình thường? Trách nhiệm của chánh án, nguyên nhân, giải pháp?

Về vụ án liên quan đến ông Nguyễn Thanh Chấn đến nay giải quyết đến đâu, hướng giải quyết, hay vụ án liên quan đến ông Phạm Văn Lã (Long An) yêu cầu bồi thường  21 năm qua nhưng các cơ quan địa phương, trung ương có dấu hiệu đùn đẩy, không thống nhất với nhau?

Về trường hợp ông Phạm Văn Lã, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Trương Hòa Bình trả lời: Nếu như có việc đùn đẩy này thì cả ba cơ quan tố tụng đều có lỗi với dân, làm thiệt hại quyền lợi cho người dân, đình chỉ, để kéo dài là sai, cần phải điểm điểm.  

Tuy nhiên ông Bình cho biết để đùn đẩy như vậy do quy định pháp luật chưa chặt chẽ. Cho nên giải pháp đưa ra là phải có cơ quan trọng tài quyết định cơ quan nào phải bồi thường, chịu trách nhiệm. Ngoài ra ,cần phải sửa luật bồi thường nhà nước. Cơ quan trọng tài xác định trách nhiệm thuộc về ai hay cơ quan nào đứng ra giải quyết bồi thường oan ai, còn trách nhiệm thế nào xử lý sau.

Về vụ án ông Nguyễn Thanh Chấn, ông Bình cho biết các cơ quan tố tụng giải quyết quyết liệt, đến nay nếu gia đình ông Chấn giao nộp tài liệu chứng minh sẽ giải quyết.

“Tôi khẳng định vụ án này là oan, ông Chấn không phạm tội. Phía tòa án đã giải quyết vấn đề pháp lý để giải quyết bồi thường, đề nghị ông Chấn cung cấp tài liệu bồi thường theo quy định nhưng ông Chấn cũng chưa cung cấp được. Tòa án tối cao đã hai lần đến nhà đề nghị cung cấp tài liệu nhưng về phía gia đình, tài liệu đã đưa cho luật sư nhưng luật sư chưa cung cấp. Các cơ quan tố tụng đã làm hết sức, trách nhiệm đến nay chỉ chờ gia đình ông Chấn cung cấp tài liệu để giải quyết”, ông Bình nói.

Đại biểu Lê Thị Nga chất vấn tiếp: Ở vụ Phạm Văn Lã, bằng công văn, rõ ràng các cơ quan liên quan đã đùn đẩy trách nhiệm cho nhau. Công an đổ trách nhiệm cho tòa, tòa đổ lỗi cho viện và cơ quan điều tra.

“Về vụ án Hồ Duy Hải, bản án kết tội có đủ căn cứ pháp luật không? Qua xem xét tài liệu, hồ sơ vụ án này, đoàn giám sát đang xem xét. Với tư cách là đại biểu quốc hội, tôi cho rằng vụ án chưa đủ căn cứ vững chắc. Kiến nghị 10 trang của tôi cũng chỉ ra nhiều sai sót của vụ án. Trước khi thi hành tử hình một con người, cần phải xem xét thận trọng, kính mong các đồng chí xem xét kỹ”, đại biểu Nga nêu.

Liên quan có bức cung hay không, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho biết qua kiểm tra, có chuyện đó xảy ra, nhất là cơ quan điều tra cấp huyện. Ông Vương dẫn chứng vụ nhục hình Ngô Thanh Kiều xảy ra ở Tuy Hòa. Bộ Công an đã xử lý 4-5 cán bộ liên quan trong vụ này. Hiện Bộ Công an đang kiểm tra, xem xét tránh bức cung nhục hình.

Liên quan đến 5 vụ án nghiêm trọng trên, ông Vương cho biết 5 vụ trên xảy ra đã khá lâu, vụ mới nhất xảy ra cách đây 6 năm, lâu nhất là vụ Huỳnh Văn Nén xảy ra cách đây 18 năm. Trong đó mới chỉ có vụ ông Nguyễn Thanh Chấn là có oan sai.

Lý do xảy ra oan sai, ông Vương cho biết quá trình điều tra, cơ quan liên quan chưa tập trung tôn trọng chứng minh sự thật khách quan, xem xét chứng cứ, chủ yếu xem xét lời khai, trọng cung hơn trọng chứng.

“Thiếu sót trong công tác tố tụng, chỉ tập trung ở lời khai, chưa tập trung vào khám nghiệm hiện trường, vật chứng. Ngoài ra do năng lực, phẩm chất của cán bộ điều tra. Một  vài vụ việc do tư tưởng  thành tích xảy ra bức cung nhục hình, tiêu biểu là vụ Ngô Thanh Kiều. Do anh em nôn nóng, đối tượng không khai nên đã xảy ra nhục hình”, ông Vương khẳng định.

Đối với vụ án Phạm Văn Lã, ông Vương cho biết Bộ Công an đã nhận được ý kiến phản ánh. Trách nhiệm bồi thường trong vụ án này là của Tòa án nhân huyện Châu Thành (Long An).

Xảy ra án oan, tòa phải chịu trách nhiệm

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nêu câu hỏi: Các tòa án có xác định bản thân mình xét xử oan sai không hay còn phải chờ Viện kiểm sát kháng nghị, đơn thư tố cáo? Khi xử sai người xử sai bị xử lý như thế nào?

Về câu hỏi này ông Trương Hòa Bình đáp: Mỗi cấp tòa án có xét xử độc lập, sơ thẩm sai có phúc thẩm, phúc thẩm sai có giám đốc thẩm. Lịch sử tòa án có rất nhiều vụ án mà tòa phúc thẩm sửa sai án sơ thẩm.

Ông Bình cho hay khi bản án sai, nếu không nghiêm trọng, không tái bổ nhiệm thẩm phán, tổ chức kiểm điểm trách nhiệm của thẩm phán. Nếu sai lầm nghiêm trọng thì thẩm phán bị đình chỉ xét xử, nếu cố ý làm oan sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

“Điều tra, truy tố, nếu sai ở đâu thì trách nhiệm cuối cùng là tòa án, là thẩm phán vụ án. Chứ không thể đổ lỗi cho công an, viện kiểm sát được. Bất kể oan sai ở đâu thì tòa án phải chịu trách nhiệm”, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng khẳng định.

Ông Bình nói: “Chủ tich Quốc hội nêu vấn đề rất đúng. Nếu đã xử ở phiên sơ thẩm thì tòa án phải chịu trách nhiệm còn chưa xét xử thì sai ở đâu thì nơi đó phải chịu trách nhiệm”.