Xét xử lưu động: ‘Không nên đưa việc xét xử ra bãi cỏ’

- Ông Nguyễn Tiến Sinh: TAND tối cao (TANDTC) hiện vẫn có chủ trương xét xử lưu động nhưng cũng tùy tính chất từng vụ án. Từ góc độ địa phương, tôi thấy rằng có nhiều vụ việc xử lưu động cũng có tác dụng giáo dục, tuyên truyền khá tốt.

Riêng vụ việc ở Bình Phước, tôi cho rằng nên xét xử ở trụ sở tòa án sẽ đảm bảo hơn về nhiều mặt. Tôi đồng tình với quan điểm cho rằng trong vụ việc này, để bị cáo kể lại những tình tiết dã man không tốt cho sự phát triển nhân cách, đặc biệt của tuổi trẻ, đó là điều hoàn toàn không nên.

Thứ hai là để bị cáo thuật lại tội ác chưa chắc đã có tác động tuyên truyền giáo dục mà có thể ảnh hưởng ngược lại. Chưa kể áp lực với Hội đồng xét xử (HĐXX) khi xét xử lưu động sẽ lớn hơn nhiều so với việc xét xử tại phòng xử án của tòa án. Sức ép dư luận, sức ép của đám đông, rồi cơ sở vật chất cho HĐXX, luật sư, người tham dự phiên tòa... sẽ hạn chế hơn.

- Chánh án TAND tỉnh Hòa Bình từng nói với tôi rằng có những huyện ở Hòa Bình trước đây tình trạng trộm trâu bò rất phổ biến. Nhưng sau khi đưa ra xét xử lưu động một nhóm chuyên trộm trâu, bò ở huyện đó thì đến nay không có vụ trộm trâu bò nào nữa. Như vậy tôi cho rằng thực sự (việc xét xử lưu động - PV) là có tác động răn đe, tuyên truyền, giáo dục. Tuy nhiên cũng tùy từng vụ việc.

Tại phiên tòa xử lưu động vụ thảm án ở Bình Phước, nhiều lực lượng đã được huy động để đảm bảo an toàn trong quá trình xét xử - Ảnh: Tiểu Thiên

Thực tế là ở những vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, khó khăn, người dân cũng ít có điều kiện tiếp cận tìm hiểu pháp luật. Thậm chí người dân cũng không hiểu ở trong tòa án làm cái gì. Nhưng khi đưa ra xét xử lưu động thì người ta hiểu tòa là như thế, kết án đi tù hay không là như thế, nên cũng có tác dụng giáo dục nhất định.

Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, với các vụ việc có nhiều tình tiết dã man như vụ ở Bình Phước thì việc yêu cầu các bị cáo kể lại hoặc HĐXX yêu cầu làm rõ các tình tiết thì phải cân nhắc. Tức là phải căn cứ vào tính chất của từng vụ án, khả năng tiếp cận của người dân từng vùng miền để xem xét có xử lưu động hay không.

Ở đây cũng cần lưu ý là việc tổ chức các phiên tòa lưu động rất vất vả, tốn kém. Ví dụ như ở Hòa Bình, tòa cấp huyện không có ô tô nên các phiên tòa lưu động phải thuê xe máy chở từ vành móng ngựa, rồi thuê xe đưa HĐXX lên các xã. Thậm chí, có nơi chỉ có cách đi bộ cả chục km vào để tổ chức. Rất vất vả!

- Nói như thế thì hơi quá! Tôi không cho là như vậy, mặc dù đương nhiên chúng ta bảo vệ quyền con người. Tôi có theo dõi báo chí đưa tin vụ ở Bình Phước thì cũng có một số bình luận nói đến việc đó, ví dụ như quyền của bị cáo khi bản án chưa có hiệu lực pháp luật thì vẫn được coi là vô tội. Rồi hướng suy đoán theo hướng có lợi cho người ta nếu không có đủ chứng cứ… Nhưng tôi cho rằng, khi đưa ra xét xử lưu động, các cơ quan liên quan cũng phải căn cứ tình tiết các vụ việc rõ ràng, có đầy đủ các bằng chứng, điều kiện để buộc tội rồi. Khi anh đã bị tạm giữ, tạm giam, bị khởi tố thì quyền công dân đòi 100% là rất khó. Đương nhiên, mình cũng lưu ý thêm khía cạnh văn hóa, phong tục hoặc quan niệm từng địa phương.

Người dân theo dõi phiên tòa xét xử lưu động vụ thảm sát 6 người ở Bình Phước - Ảnh: Tiểu Thiên

Đối với bản thân bị can, bị cáo được đem ra xét xử thì pháp luật bảo vệ các quyền cơ bản. Đối với thân nhân của họ cũng phải lưu ý khi tổ chức xét xử là họ không đáng chịu búa rìu dư luận từ việc người thân của họ vi phạm pháp luật. Tôi vẫn cho rằng, quan trọng nhất là xác định tính chất từng vụ việc để quyết định. Nếu vụ việc ở mức độ vừa phải thì vẫn có thể xét xử lưu động.

Tuy nhiên, tôi đồng tình xu hướng phát triển tới nữa thì cũng không cần thiết hình thức xét xử này. Chúng ta đã có “công đường” thì phải thể hiện hiện sự nghiêm minh của pháp luật ngay tại “công đường”, chứ không nên đưa việc xét xử ra “bãi cỏ”. Chưa kể nhiều nơi tổ chức không tốt lại thành ra phản cảm, gây tác động không tốt.