Xổ số hóa đơn để chống thất thu thuế?

Theo số liệu quản lý thuế năm 2017, số hộ kinh doanh (HKD) có doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên là 102.095. Nhiều HKD sử dụng hóa đơn thường xuyên có doanh thu lên đến vài trăm tỉ đồng mỗi năm, hoạt động trong các lĩnh vực đặc thù không phù hợp với mô hình hộ khoán như kinh doanh hóa chất; vật tư và thiết bị y tế; máy móc thiết bị xây dựng; vật liệu xây dựng có nguồn gốc tài nguyên khoáng sản... Ngoài kinh doanh theo hình thức truyền thống, nhiều HKD áp dụng các hình thức kinh doanh hiện đại như hợp tác kinh doanh với tổ chức trong lĩnh vực vận tải, bất động sản nghỉ dưỡng, thương mại điện tử (qua mạng xã hội và các sàn giao dịch điện tử) để mở rộng quy mô kinh doanh.

HKD ngày càng phát triển, đóng góp lớn trong việc tạo việc làm và thu nhập cho người lao động, chiếm tỷ trọng khá cao trong cơ cấu tổng sản phẩm trong nước, trên 30% GDP - niên giám thống kê năm 2017. Thế nhưng, thu từ thuế của HKD lại chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng thu ngân sách nhà nước, như năm 2017 chỉ chiếm 1,56% (không kể dầu thô).

Cơ quan quản lý thừa nhận, hiện chưa có tiêu thức để phân loại HKD; chưa có biện pháp để giám sát doanh thu đối với những HKD trong một số ngành nghề đặc thù; chưa có cơ sở dữ liệu đồng bộ phục vụ công tác quản lý thuế và chưa có giải pháp để khuyến khích người dân lấy hóa đơn từ các HKD. Vì thế, Bộ Tài chính đề xuất 4 giải pháp tránh thất thu thuế đối với HKD. Trong đó, có đề nghị xây dựng giải pháp quay xổ số nhằm khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia giám sát doanh thu kinh doanh của người nộp thuế (bao gồm cả doanh nghiệp và HKD) đảm bảo người nộp thuế kê khai doanh thu đúng thực tế.

Giải pháp xổ số hóa đơn đã được Đài Loan thực hiện từ năm 1951 đến nay. Theo đó, hóa đơn mua sắm của người dân sẽ được xổ số định kỳ

2 tháng một lần. Cơ cấu giải thưởng đa dạng và giải cao nhất lên 10 triệu Đài tệ, tương đương khoảng 7 tỉ đồng. Không chỉ người bản địa mà du khách nước ngoài đều được tham gia xổ số hóa đơn khi mua hàng và visa còn hiệu lực. Ngoài ra những người tiêu dùng có thể dùng những tờ hóa đơn này làm từ thiện (thay vì bỏ tiền) bằng cách bỏ hóa đơn chưa xổ vào những thùng đặt ở nơi công cộng, khách sạn. Số tiền thu được từ những tờ hóa đơn sẽ được chuyển đến nơi cần sự giúp đỡ. Giải pháp này đã giúp Đài Loan hạn chế tối đa nguy cơ thất thoát thuế.

Chuyên gia thuế Nguyễn Thái Sơn cho hay cách đây khoảng 10 năm, ý tưởng này cũng đã được đề xuất nhưng từ đó đến nay không thấy triển khai. Xổ số hóa đơn sẽ khuyến khích người mua lấy hóa đơn nên bắt buộc người bán phải xuất, thất thoát thuế sẽ được hạn chế. Tuy nhiên, để hóa đơn xổ số hấp dẫn, giải thưởng phải nhiều giải, tiền giải thưởng phải lớn. Vấn đề là số tiền trích thưởng lấy từ đâu? Nếu lấy từ ngân sách thì thủ tục nhận thưởng phải hết sức nhanh; thời điểm xổ số cũng phải ngắn, có thể mỗi tháng xổ 1 lần để người dân giữ hóa đơn không phải chờ đợi lâu.

Tuy nhiên, ông Sơn cho rằng cũng không nên quá kỳ vọng vào giải pháp này bởi thực tế hiện nay người dân khi đi mua sắm, ăn uống nếu lấy hóa đơn sẽ tính thêm thuế giá trị gia tăng 10%, trường hợp không lấy thì không phải bỏ thêm tiền.

Ngoài xổ số hóa đơn, ông Sơn đề nghị để người dân tự giác lấy hóa đơn thì luật Thuế thu nhập cá nhân cần bổ sung quy định cho người lao động được khấu trừ chi phí cần thiết cho cuộc sống khi có chứng từ. Đồng thời, phương pháp thu thuế khoán đối với HKD cần phải thay đổi để tránh thất thu thuế.

Hiện nay, cán bộ thuế phường xã quản lý HKD bằng cách đến nơi xem họ buôn bán đắt, ế thế nào rồi thực hiện ấn định thuế. Trong khi đó HKD đang chuyển hướng kinh doanh trên các trang mạng xã hội, thương mại điện tử nên buôn bán “nhìn” vắng khách, nhưng thực tế doanh thu vài chục tỉ mỗi tháng là bình thường. Phương thức quản lý thuế cần được thay đổi theo hướng quản lý qua tài khoản, qua mạng… Các giải pháp cần triển khai đồng bộ mới hạn chế được tình trạng thất thu thuế.

Bộ Tài chính còn kiến nghị phân loại HKD quy mô lớn áp dụng chế độ kế toán đơn giản, hóa đơn điện tử, khai thuế điện tử, nộp thuế điện tử, từ đó hạn chế tối đa mục đích trốn thuế, tạo khuôn khổ pháp lý để chuyển đổi HKD lên doanh nghiệp. Đối với HKD trong lĩnh vực dịch vụ, áp dụng các biện pháp không dùng tiền mặt trong giao dịch kinh doanh bán lẻ, nhà hàng, cửa hàng dịch vụ ăn uống, dịch vụ vui chơi giải trí...