Đề thi yêu cầu học sinh 'nếu phải ở trong nước sôi' gây phản cảm?

Trên các diễn đàn của giáo viên dạy ngữ văn cũng như trên các nhóm trao đổi về chuyên môn đang xôn xao và có nhiều ý kiến về đề thi môn ngữ văn trong kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn (Khánh Hòa) năm học 2021-2022 vào ngày 4.6 khi yêu cầu học sinh "nếu phải ở trong nước sôi".

Các ý kiến tập trung vào câu 1 (4 điểm) có nội dung như sau:

Trong cuốn sách “Ngắm tuổi trẻ quay cuồng trong tĩnh lặng”, Lu-Mannup đã chia sẻ: “Phương Tây có câu ngạn ngữ: “Nước sôi làm mềm khoai tây, nhưng lại làm cứng trứng”. Hoàn cảnh chẳng có lỗi, quan trọng rằng bản lĩnh nội tại của bạn tới đâu”.  

“Nếu phải ở trong nước sôi, em sẽ chọn làm củ khoai tây hay quả trứng?

Viết một bài văn nghị luận bày tỏ quan điểm của bản thân về vấn đề trên.

Cách diễn đạt phản cảm?

Với nội dung câu hỏi như trên, tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết, nguyên giáo viên ngữ văn Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội), bày tỏ theo quan điểm từ ngữ liệu trong đề thi. Tiến sĩ Tuyết nói rằng: “Thật ra, ngay bản thân câu ngạn ngữ này, tôi cũng không thực sự chia sẻ. Vì “nước sôi” không phải lúc nào cũng là “hoàn cảnh” theo nghĩa ‘nghịch cảnh” như cách chúng ta đọc câu ngạn ngữ và ý kiến này đang nghĩ. “Nước sôi” là hoàn cảnh khắc nghiệt, đáng sợ với cô Cám bị chị Tấm thảo hiền cho tắm trắng nhưng “nước sôi” lại là điều kiện lý tưởng cho một ấm trà để tỏa hương và trọn vị. Tất nhiên đó chỉ là quan niệm chủ quan, cá nhân, còn đây vẫn là câu ngạn ngữ quen thuộc mà nhiều người thường sử dụng”

Nhưng đến câu yêu cầu: “Nếu phải ở trong nước sôi, em sẽ chọn làm củ khoai tây hay quả  trứng? Viết một bài văn nghị luận bày tỏ quan điểm của bản thân về vấn đề trên”, thì tiến sĩ Tuyết cho rằng: “Quả thật có vấn đề". 

Theo tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết, thông điệp đề bài định hướng cho học sinh là bàn luận về bản lĩnh nội tại trước nghịch cảnh cuộc sống. "Vấn đề đặt ra tốt, hữu ích, nhất là trong cuộc sống thời hiện đại vốn luôn quá nhiều thử thách. Tuy nhiên, cách diễn đạt ý giả định trong câu lệnh 'Nếu phải ở trong nước sôi, em sẽ chọn làm củ khoai tây hay quả trứng?' khiến người đọc thấy phản cảm. Không ai thấy thoải mái khi hình dung mình ở trong “nước sôi” và loay hoay chọn lựa cách làm “củ khoai tây hay quả trứng”. Những liên tưởng va chạm với tầng nghĩa đen khiến bất kỳ ai cũng thấy không ổn. Riêng tôi, luôn liên tưởng tới cô Cám, sự liên tưởng làm tắt ngấm mọi hứng thú bàn luận thông điệp”.

Từ đó, tiến sĩ Thu Tuyết đề nghị: “Sẽ giản dị, minh triết hơn nếu thay bằng câu lệnh: 'Viết một bài văn nghị luận bày tỏ quan điểm của bản thân về thông điệp em nhận được từ quan niệm trên'". 

Nên diễn đạt khéo hơn

Với câu nghị luận trong đề thi nói trên, giáo viên Huỳnh Lê Ý Nhi (Q.Tân Phú, TP.HCM) cho rằng, đáng lý ra, nếu muốn giữ nguyên tác, nguyên bản dữ liệu thì nên để các từ như nước sôi, quả trứng, củ khoai tây trong ngoặc kép. Theo cô Ý  Nhi, câu lệnh trong đề văn nghị luận này phần nào mất đi tính văn chương.