3 câu hỏi trong 'đại án' kit test Việt Á chờ tòa tuyên án chiều nay

Mức án nào cho 3 cựu ủy viên T.Ư?

Theo cáo buộc của viện kiểm sát, Công ty Việt Á dưới sự điều hành của Tổng giám đốc Phan Quốc Việt đã "chen chân" vào đề tài nghiên cứu kit test do Học viên Quân y chủ trì. Tiếp đó, bằng sự giúp đỡ từ hàng loạt quan chức tại Bộ Y tế và Bộ KH-CN, sản phẩm kit xét nghiệm bị "hô biến" từ sở hữu nhà nước sang sở hữu của Công ty Việt Á.

TRẦN PHAN

Công ty Việt Á sau đó làm thủ tục cấp phép lưu hành, sản xuất hơn 8,7 triệu kit test, nâng khống giá rồi bán cho các cơ sở y tế trên khắp cả nước, thu lợi bất chính hơn 1.235 tỉ đồng. Đáng nói, để thuận lợi cho việc kit test "ra đời" cũng như phân phối rộng khắp, Phan Quốc Việt chi hơn 106 tỉ đồng để hối lộ nhiều quan chức, cạnh đó là chi hàng chục tỉ đồng để "cảm ơn" những cán bộ đã giúp đỡ công ty. Đồng thời, Việt còn chủ trương ứng kit cho các cơ sở y tế trước rồi mới hợp thức hồ sơ thanh toán; quá trình hợp thức sẽ mạnh tay chi "hoa hồng" cho lãnh đạo các cơ sở y tế này.

Vụ án có 38 bị cáo bị đưa ra xét xử về 6 tội danh khác nhau. 36/38 bị cáo được đại diện viện kiểm sát đề nghị hình phạt dưới khung truy tố.

Trong 3 cựu ủy viên T.Ư hầu tòa, cựu Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long là người duy nhất bị đề nghị 19 - 20 năm tù về tội nhận hối lộ, mức thấp nhất của khung hình phạt truy tố (20 năm, chung thân hoặc tử hình).

2 người còn lại là cựu Bộ trưởng Bộ KH-CN Chu Ngọc Anh bị đề nghị 3 - 4 năm tù (khung truy tố 10 - 20 năm tù) về tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát lãng phí; và cựu Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương Phạm Xuân Thăng bị đề nghị 5 - 6 năm tù (khung truy tố 10 -15 năm) về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.

Quá trình xét xử, nhiều bị cáo và luật sư bào chữa cho rằng mức án mà viện kiểm sát đề nghị là quá nặng. Tuy nhiên, kiểm sát viên khẳng định đã cân nhắc rất kỹ lưỡng, áp dụng tối đa các tình tiết giảm nhẹ trước khi luận tội; nhiều bị cáo được đề nghị mức án "thấp hơn mặt bằng chung".

"Cành đào tết" 50.000 USD hay chỉ 100 triệu đồng?

Dù thừa nhận hành vi sai phạm trong việc quản lý đề tài nghiên cứu kit test, tuy nhiên cựu Thứ trưởng Bộ KH-CN Phạm Công Tạc nhiều lần khẳng định chỉ nhận 100 triệu đồng từ Phan Quốc Việt. Khi tặng, Việt nói có "cành đào tết" muốn tặng, ông nghĩ theo "phong tục Á Đông" nên nhận.

Ngược lại, tại cơ quan điều tra cũng như tại phiên tòa, Phan Quốc Việt cho hay số tiền mà bị cáo này "cảm ơn" ông Tạc là 50.000 USD, tương đương hơn 1 tỉ đồng.

Bào chữa cho ông Tạc, luật sư cho rằng cả 2 người liên quan trực tiếp tới việc đưa tiền cho cựu Thứ trưởng Bộ KH-CN là Phan Quốc Việt và Vũ Đình Hiệp, Phó tổng giám đốc Công ty Việt Á, đều có nhiều lần thay đổi lời khai, nội dung lời khai mỗi lần thay đổi lại mâu thuẫn nhau về số tiền, hình thức đưa… Vì thế, đây không thể coi là bằng chứng.

Vẫn theo luật sư, những dữ liệu điện tử mà cơ quan tố tụng căn cứ vào để buộc tội thân chủ chỉ chứng minh được Phan Quốc Việt có hẹn gặp ông Tạc đưa quà, chứ không chứng minh được số tiền bao nhiêu, USD hay VNĐ. Tương tự, dữ liệu sao kê ngân hàng của bị cáo Việt tuy thể hiện rút 5,1 tỉ đồng nhưng không chứng minh được Việt đã đổi sang USD hay không, đổi ở đâu, có cho vào vali, xách ra Hà Nội qua đường hàng không hay không…

Đối đáp lại, đại diện viện kiểm sát nhận định ông Tạc cầm 50.000 USD từ bị cáo Việt, chứ không phải 100 triệu đồng. Căn cứ để buộc tội dựa vào lời khai của bị cáo Việt, Vũ Đình Hiệp và Trịnh Thanh Hùng, cựu Phó vụ trưởng thuộc Bộ KH-CN; cùng với đó là dữ liệu điện tử, sao kê tài khoản và kết quả thực nghiệm điều tra.

Công ty Việt Á có được trả nợ?

Vụ án này, Công ty Việt Á được xác định tư cách tố tụng là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. Bảo vệ quyền lợi cho công ty tại tòa, luật sư cho rằng cần xem xét lại con số hưởng lợi bất chính hơn 1.235 tỉ đồng mà viện kiểm sát cáo buộc.

Theo luật sư, số tiền trên gồm hơn 402 tỉ đồng từ việc bán kit test cho 19 tỉnh, thành phố có sai phạm về đấu thầu, đang bị xét xử; phần còn lại khoảng 833 tỉ đồng từ bán kit test cho 193 đơn vị, cá nhân khác.

Luật sư cho rằng, 833 tỉ đồng nêu trên không phải là hậu quả từ sai phạm của Phan Quốc Việt và đồng phạm.

Bởi lẽ, trong 193 đơn vị có các doanh nghiệp ngoài nhà nước, cá nhân, hội nhóm..., tức không phải là đối tượng điều chỉnh của luật Đấu thầu. Nghĩa là, việc mua bán giữa hai bên không qua đấu thầu mà thực hiện bằng hợp đồng dân sự, nếu có tranh chấp sẽ được giải quyết bằng pháp luật tố tụng dân sự.

"Viện kiểm sát gộp 833 tỉ đồng vào hậu quả thiệt hại nhưng cáo trạng lại không xác định sai phạm cụ thể của ai gây ra, ở đơn vị nào, ở gói thầu nào hoặc hợp đồng nào…", luật sư nêu.

Đáng chú ý, luật sư cho hay, hiện còn 79 khách hàng mua kit test của Công ty Việt Á, nợ 788 tỉ đồng chưa trả. Công ty đã gửi danh sách đến tòa nhưng những khách hàng này không được đưa vào vụ án với tư cách người có quyền, nghĩa vụ liên quan.

Khi luận tội, viện kiểm sát cũng không kiến nghị dành cho Công ty Việt Á quyền khởi kiện vụ án dân sự với các khách hàng, "rất thiệt thòi" cho công ty. Vì vậy, luật sư kiến nghị tòa tuyên 79 khách hàng phải trả Công ty Việt Á số tiền còn nợ.