Bí mật của những quả dâu tây thượng hạng ở Nhật Bản

Vụ mùa thu hoạch dâu tây ở Nhật Bản đã thay đổi hoàn toàn nhờ việc trồng trong nhà kính với hệ thống sưởi bằng dầu hỏa. Ở Nhật Bản, mùa thu hoạch dâu đỉnh điểm đã chuyển sang mùa đông thay vì mùa ấm, và những trái dâu tây được hái sớm nhất, có vẻ ngoài hấp dẫn nhất có thể có giá đến vài trăm USD và trở thành các món quà đặc biệt, theo tờ The New York Times.

Tuy nhiên, cách trồng dâu này đi liền với cái giá về môi trường. Để tạo nên "mùa xuân nhân tạo" trong những tháng mùa đông, nông dân phải trồng cây trái mùa trong những nhà kính có máy sưởi lớn, tiêu tốn nhiều nhiên liệu.

Vụ mùa bị đảo lộn

Đến vụ mùa năm ngoái, Satoko Yoshimura - nông dân trồng dâu ở thành phố Minoh, ngoại ô Osaka, vẫn phải đốt dầu hỏa để sưởi ấm cho nhà kính trong suốt mùa đông dài, khi nhiệt độ xuống dưới mức đóng băng. "Đến mức mọi người cho rằng có dâu tây vào mùa đông là một điều bình thường", cô nói.

Tuy nhiên, cách trồng trọt này đã khiến những nông dân như cô phải suy nghĩ lại về tác động đến môi trường.

Tất nhiên, trên toàn thế giới, có rất nhiều nhà kính trồng trái cây và rau củ. Tuy nhiên, nền công nghiệp dâu tây Nhật Bản làm điều này trở nên cực đoan, khi hầu hết nông dân đã ngừng trồng dâu tây vào những tháng ấm, đúng mùa vụ nhưng ít được giá hơn và phải nhập khẩu rất nhiều dâu tây vào mùa này.

THE NEW YORK TIMES

Thay vào đó, họ chạy đua trồng dâu để thu hoạch vào thời điểm trái mùa để bán được giá hơn. Đây là một ví dụ của mô hình sản xuất quanh năm được nhiều người mong muốn, dù cần một lượng lớn năng lượng, góp phần vào hiện tượng nóng lên toàn cầu, nhưng đổi lại là có được dâu tây (hoặc cà chua, dưa leo) dù nhiệt độ đang thay đổi đột ngột.

Thông thường, mùa dâu ở Nhật Bản bắt đầu vào mùa xuân và kéo dài đến đầu mùa hè. Những sản vật đầu mùa hay còn gọi là "hatsumono" thường có giá cao gấp nhiều lần so với giá bình thường, từ cá ngừ cho đến gạo, trà.

Cuộc chạy đua hatsumono đã lan tới ngành trồng dâu tây. Nông dân bắt đầu đưa dâu tây ra thị trường sớm hơn mỗi năm. Daisuke Miyazaki, giám đốc điều hành của công ty tư vấn trong ngành trồng dâu Ichigo Tech tại Tokyo, cho biết: "Mùa thu hoạch chính đã chuyển từ tháng 4 năm nay đến tháng 3 năm sau sang tháng 2 năm nay đến tháng 1 năm sau, và giờ là vào Giáng sinh".

Ông Miyazaki chia sẻ rằng hiện tại, dâu tây là một mặt hàng chủ lực trong dịp Giáng sinh ở Nhật Bản, dùng để trang trí cho những chiếc bánh kem được bán khắp cả nước vào tháng 12. Một số nông dân bắt đầu nhập dâu đầu mùa vào tháng 11. Gần đây, một loại dâu tây đầu mùa thương hiệu Nhật Bản Oishii (có nghĩa là ngon) đã trở nên nổi tiếng trên nền tảng TikTok, nhưng thực tế lại được trồng bởi một công ty ở New Jersey (Mỹ).

Việc Nhật Bản dịch chuyển mùa trồng dâu sang mùa lạnh đã làm tăng mức tiêu thụ năng lượng. Theo những phân tích về khí thải nhà kính và việc sản xuất trái mùa của Nhật Bản, khí thải từ việc trồng dâu trong nhà kính nhiều gấp 8 lần việc trồng nho và gấp 10 lần trồng quýt.

NGỌC MAI

Naoki Yoshikawa, nhà nghiên cứu về khoa học môi trường ở Đại học tỉnh Shiga, miền tây Nhật Bản và cũng là người dẫn đầu nghiên cứu nói trên, cho biết: "Mọi thứ phát sinh từ việc sưởi ấm. Chúng tôi đã xem xét tất cả các khía cạnh, bao gồm vận chuyển và việc sản xuất phân bón, nhưng sưởi ấm nhà kính vẫn chiếm phần lớn nhất".

Những ví dụ nói trên làm phức tạp thêm việc ủng hộ sử dụng thực phẩm sản xuất tại địa phương. Đây là ý tưởng của những người tiêu dùng có ý thức về môi trường nhằm giảm chi phí nhiên liệu và ô nhiễm liên quan việc vận chuyển khi phải nhập thực phẩm sản xuất ở nơi xa.

Giáo sư Shelie Miller, chuyên gia về khí hậu, thức ăn và sự bền vững ở Đại học Michigan (Mỹ), cho biết việc vận chuyển thực phẩm ít ảnh hưởng đến khí hậu hơn quá trình sản xuất ra chúng. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng trồng cà chua trong nhà kính được sưởi ấm ở Anh có lượng khí thải cao hơn trồng cà chua ngoài trời, đúng mùa vụ ở Tây Ban Nha, và cao hơn cả việc vận chuyển đến các siêu thị ở Anh.

Các nhà kính được kiểm soát nhiệt độ có thể có những lợi ích như: ít tốn đất, ít sử dụng thuốc trừ sâu và năng suất cao hơn. Tuy nhiên, chung quy lại, sẽ là lý tưởng nhất "nếu như bạn có thể ăn thực phẩm được sản xuất đúng mùa vụ tại địa phương, vì chúng được sản xuất mà không tốn nhiều năng lượng", bà Miller nói.

Sáng tạo của người Nhật

Ở Nhật Bản, năng lượng cần cho trồng dâu tây vào mùa đông không chỉ làm không khí nóng lên mà còn gia tăng chi phí trồng trọt, đặc biệt là nhiên liệu, ảnh hưởng đến lợi nhuận của nông dân.

Việc nghiên cứu và phát triển các giống dâu tây khác nhau, cũng như cách xây dựng thương hiệu, đã giúp giảm những áp lực chi phí nhờ bán được giá cao hơn. Các loại dâu ở Nhật Bản được bán với những cái tên ngộ nghĩnh như Beni Hoppe (đôi má hồng), Koinoka (mùi hương của tình yêu), Bijin Hime (công chúa xinh đẹp). Cùng với các loại trái cây đắt tiền khác như dưa hấu, dâu tây thường được dùng làm quà tặng.

Tỉnh Tochigi ở phía bắc Tokyo, nơi sản xuất nhiều dâu tây nhất Nhật Bản, đã tìm cách giải quyết vấn đề khí hậu và khó khăn về giá với một giống dâu mới mang tên Tochiaika, viết tắt của cụm "Tình yêu trái cây của Tochigi".

Sau 7 năm tìm tòi của các nhà nghiên cứu nông nghiệp ở Viện Nghiên cứu Dâu tây Tochigi, giống dâu mới ra đời với kích thước lớn hơn, kháng bệnh tốt hơn và năng suất tốt hơn trong cùng một nguyên liệu đầu vào, giúp cho việc trồng giống dâu này hiệu quả hơn về năng lượng.

Dâu tây Tochiaika có lớp da cứng hơn, giảm số lượng dâu bị hỏng do quá trình vận chuyển, nên cũng giảm lãng phí thực phẩm, vấn đề có thể gây hậu quả đối với khí hậu. Tại Mỹ, nơi dâu tây được trồng chủ yếu ở vùng có khí hậu ấm ở California và Florida, thương lái mua dâu tây loại bỏ ước tính 1/3 sản lượng, một phần là do chúng rất dễ bị dập.

Bên cạnh đó, thay vì dùng máy sưởi, một số nông dân ở Tochigi tạo ra "bức màn nước" chảy liên tục bên ngoài nhà kính, giữ nhiệt độ bên trong không đổi, dù điều này đòi hỏi phải có nguồn nước ngầm dồi dào. Takayuki Matsumoto, một thành viên của nhóm hỗ trợ phát triển dâu tây Tochiaika, cho biết: "Nông dân có thể tiết kiệm chi phí nhiên liệu và giúp chống lại sự nóng lên toàn cầu. Điều này thật lý tưởng".

Các nỗ lực khác đang được thực hiện. Các nhà nghiên cứu thành phố vùng đông bắc Sendai đã khám phá những cách khai thác năng lượng mặt trời để giữ ấm bên trong nhà kính.

Cô Yoshimura, nông dân trồng dâu tây ở Minoh, đã làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp trong một thập niên trước khi quyết định loại bỏ chiếc máy sưởi công nghiệp cồng kềnh của mình vào mùa đông năm 2021.

THE NEW YORK TIMES

Bà mẹ trẻ đang mang thai đứa con thứ hai đã dành phần lớn thời gian trong những ngày bị phong tỏa vì đại dịch Covid-19 để đọc về biến đổi khí hậu. Một loạt trận lũ lụt tàn khốc vào năm 2018 đã phá hủy những luống cà chua tại trang trại của vợ chồng cô đã khiến cô nhận thức được mối nguy hiểm của một hành tinh đang nóng lên. Cô chia sẻ: "Tôi nhận ra tôi cần thay đổi cách trồng trọt vì lợi ích của các con tôi".

Tuy nhiên, ở vùng núi Minoh, nhiệt độ có thể giảm xuống dưới âm 7 độ C, mức nhiệt độ mà cây dâu tây thường không thể sống. Vì vậy, cô đào sâu nghiên cứu nông nghiệp để cố gắng tìm ra một cách khác để dâu tây của mình vượt qua những tháng mùa đông mà không sử dụng hệ thống sưởi bằng nhiên liệu.

Yoshimura đọc được rằng dâu tây cảm nhận nhiệt độ thông qua phần ngọn, hoặc đoạn thân ngắn, dày ở gốc cây. Cô đoán rằng nếu sử dụng nước ngầm, thường có nhiệt độ không đổi, để bảo vệ phần ngọn khỏi cái lạnh, thì sẽ không phải dựa vào hệ thống sưởi công nghiệp.

Cô Yoshimura đã trang bị cho những luống dâu của mình một hệ thống tưới đơn giản. Để cách nhiệt thêm vào ban đêm, cô đã bọc những quả dâu tây của mình bằng nhựa.

Yoshimura nhấn mạnh các phương pháp trồng trọt của cô đang trong quá trình hoàn thiện. Tuy nhiên, sau khi những quả dâu sống sót sau một đợt lạnh giá vào tháng 12.2022, cô đã bán luôn chiếc máy sưởi công nghiệp đang để trong một góc của nhà kính.

Giờ đây, Yoshimura đang nỗ lực để được địa phương công nhận những quả dâu tây không dùng máy sưởi của mình. "Thật tuyệt khi chúng ta có thể làm dâu tây một cách tự nhiên", Yoshimura nói.