Biến dạng di tích - Kỳ 3: Trùng tu tiền tỉ, cửa vẫn tạm bợ

>> Biến dạng di tích - Kỳ 2: Cắt khúc lăng Hoàng Gia
>> Biến dạng di tích - Cổ tự thành tân tự
>> Biến dạng di tích phố cổ Hội An

Công trình tốn hàng chục tỉ đồng nhưng cổng làm bằng tre tạm bợ - Ảnh: H.P

Ngôi đình độc đáo

Theo người dân địa phương thì vùng Đồng Sơn ngày xưa có hai ngôi đình, gồm Đồng Sơn đình thị và Đồng Sơn đình trung. Trong đó Đồng Sơn đình thị (còn gọi là đình Rạch Lá) có niên đại xưa nhất. Theo nhà nghiên cứu Trương Ngọc Tường thì vào năm 1864, khi Pháp đánh Gò Công, Đồng Sơn đình thị bị sập, mấy lá sắc phong thời vua Tự Đức đã mất hoặc bị cháy. Sau đó, quân viễn chinh Pháp chiếm ngôi đình làm tháp canh. Khoảng đầu thế kỷ 20, ông Huỳnh Ngọc Khiêm cắt một phần đất lập làng Trường Xuân, rồi mấy năm sau họ Huỳnh cất một đình cho làng này. Nhưng đến năm 1915 thì làng Trường Xuân và làng Bình Sơn bị chính quyền thực dân nhập vào Đồng Sơn. Vì vậy đình vừa cất xong thì phải đổi tên là Đồng Sơn đình trung để phân biệt với Đồng Sơn đình thị cũ. Năm 1979, xã Đồng Thạnh được thành lập từ một phần xã Đồng Sơn và một phần xã Thạnh Trị và tên đình cũng được đổi thành đình Đồng Thạnh.

Đình Đồng Thạnh được xây dựng theo lối kiến trúc kết hợp đông tây, nền cao gần một mét, có bậc tam cấp, nền lót gạch Tàu, vách tường, cột làm bằng gỗ căm xe và gạch, mái lợp ngói ống và ngói âm dương. Nóc đình được trang trí lưỡng long tranh châu, cá hóa long bằng gốm sứ. Vì được xây dựng theo lối kiến trúc Pháp nên ngoài cửa chính còn có nhiều ô cửa thiết kế theo kiểu hình vòm, trang trí nhiều hoa văn Tây, cửa sắt tương tự những ngôi nhà phú hộ ở vùng này hồi đầu thế kỷ 20. Ngoài khu vực chính tẩm và võ ca còn có nhà việc làng cũng nằm trong quần thể kiến trúc ngôi đình. Nét đặc sắc nhất của ngôi đình này là nghệ thuật chạm khắc, trang trí hoa văn trên hệ thống kèo, xuyên, trính và nhiều bức tranh đắp nổi trên tường, cùng các loại tượng gốm trang trí bên trong và bên ngoài đình như: tứ linh, tứ quý, bát tiên, cá hóa long...

“Không có ký lô nào so với thời xưa”

Khi nào có vốn thì bố trí nhà vệ sinh Một vị trong Ban Giám đốc Sở VH-TT-DL Tiền Giang khẳng định “không hề có chuyện cổng đình được làm bằng nẹp tre”. Nhưng ngay sau đó ông nói lại rằng: “Vì trước đây đình không có cổng, do đình là của chung, vì vậy khi bộ duyệt hồ sơ trùng tu cũng không có cổng. Còn cổng được làm bằng nẹp tre là do ban quản lý đình tự làm. Riêng việc đình không có nhà vệ sinh thì chúng tôi đã bàn với địa phương khi nào bố trí (vốn) được thì bố trí”.

Sau khi đình Đồng Thạnh được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, Sở VH-TT-DL Tiền Giang lập dự toán trùng tu lại đình với tổng kinh phí hơn 16 tỉ đồng, từ nguồn chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa. Công trình được trùng tu gồm 4 hạng mục: chính điện - võ ca, nhà việc hội đồng làng, nhà khói và sân - đường - cổng... do  Công ty CP xây dựng và phục chế công trình văn hóa và Công ty CP xây dựng công trình văn hóa (Hà Nội) thi công. Giám sát là Công ty TNHH tư vấn xây dựng Đại Việt (Tiền Giang). Thế nhưng, sau khi nhận bàn giao, công trình đã để lại niềm vui không trọn vẹn cho người dân.

Theo ông Phạm Văn Huệ (người bảo vệ đình) thì: “Việc thi công trùng tu lại ngôi đình được ngoài bộ cử người vô thực hiện. Gỗ lim thay dàn cột cũng chở từ miền ngoài vào... Còn bộ xuyên, trính, vĩ kèo cái nào có hoa văn xưa thì xẻ lớp ngoài lấy hoa văn lại, rồi dùng keo dán vô gỗ mới, làm như vậy không biết ngày nào nó bung ra”. Trong khi đó, những bức tranh đắp nổi ở vách võ ca đã bị vẽ lại và sơn phết, màu sắc nhòe nhoẹt không còn đường nét cũ. “Trước khi trùng tu thấy có quay phim, chụp ảnh đàng hoàng. Không hiểu sao họ vẽ lại quá xấu, không có ký lô nào so với thời xưa”, ông Huệ bức xúc.

Khi được hỏi vì sao trong lúc trùng tu người địa phương không góp ý, ông Huệ cho biết: “Trong ban xây dựng không có người địa phương. Bên công trình cũng không làm theo ý kiến đóng góp của dân sở tại. Ví dụ như nền cũ gạch phủ trên táng, lót xéo theo hình mắt cáo, nhưng khi trùng tu lại lót vuông, táng thì lộ trên nền gạch. Thực ra lớp cát đổ thêm chừng một tấc để phủ táng có bao nhiêu tiền đâu. Nhưng các cụ góp ý thì những người thi công nói bản vẽ sao thì họ làm y vậy”. Cũng theo ông Huệ thì trước khi trùng tu, tỉnh có đem bản vẽ ra trình bày, nhưng ban quản lý đình không có ý kiến vì không nắm được.

Tuy nhiên, vấn đề mà người dân rất bức xúc là kinh phí đầu tư cho ngôi đình này quá lớn so với các công trình tương tự ở địa phương nhưng nhiều hạng mục lại bị bỏ dở dang. Ví dụ như cửa chính tẩm nhiều ô trám rớt mất cũng không được chạm gắn vào, cả 2 cổng chính và phụ đều được đóng tạm bợ bằng nẹp tre, rất phản cảm. Một vị trong ban bảo vệ đình nói: “Hồi dỡ đình ra làm lại còn rất nhiều gỗ cũ xài được, chúng tôi định xin lại để làm cổng nhưng không được, mấy ổng đem thanh lý hết. Riêng các hạng mục còn dang dở thì tỉnh hứa sẽ làm, Sở VH-TT- DL tỉnh cũng đã cử cán bộ xuống đo đạc, tính toán, nhưng đến nay vẫn bặt tăm”. 

Hoàng Phương - Ngọc Phan