Binh sĩ Ukraine suy sụp, đào ngũ trở thành chuyện thường gặp

Ông Dima, người từng chỉ huy một tiểu đoàn với 800 người, đã tham gia những trận giao tranh dữ dội tại điểm nóng Pokrovsk ở miền đông Ukraine. Tuy nhiên, khi phần lớn đồng đội của ông đã thiệt mạng hoặc bị thương nghiêm trọng, ông Dima cho rằng bản thân đã chịu đựng quá đủ. Ông quyết định rời chiến trường và chọn làm việc cho quân đội nhưng ở trong văn phòng tại Kyiv, theo Đài CNN.

Chiến sự kéo dài hơn 2 năm đã khiến nhiều đơn vị Ukraine kiệt sức và mất tinh thần, trong khi lực lượng tiếp viện rất hạn chế. Tình hình đặc biệt tồi tệ với các đơn vị bộ binh gần thành phố Pokrovsk và những nơi khác thuộc tiền tuyến miền đông, nơi Ukraine đang chật vật ngăn cản bước tiến của Nga.

Bỏ vị trí, đào ngũ

CNN ngày 8.9 cho biết đã nói chuyện với 6 chỉ huy và sĩ quan đã và đang chiến đấu tại các khu vực trên. Cả 6 người đều cho biết tình trạng đào ngũ và bất tuân lệnh đang trở thành vấn đề phổ biến, nhất là ở những tân binh.

Một chỉ huy đơn vị chiến đấu tại Pokrovsk nói rằng: “Không phải ai được điều động cũng sẽ rời bỏ vị trí, nhưng phần lớn là vậy. Những tân binh mới đến đây đã chứng kiến tình cảnh khó khăn, với nhiều máy bay không người lái (UAV) và pháo binh của kẻ thù. Nếu được cử đến một vị trí và sống sót trở về, họ sẽ không bao giờ quay lại. Hoặc là họ từ chối tham chiến hay tìm cách rời quân ngũ”.

ẢNH: AFP

Trái với lính tình nguyện tham gia ở giai đoạn đầu chiến sự, nhiều tân binh được tuyển mộ theo luật động viên bắt buộc của Ukraine và không thể giải ngũ nếu không được chính phủ phê duyệt.

Khi tình hình chiến trường xấu đi, ngày càng có nhiều lính Ukraine bắt đầu bỏ vị trí. Chỉ trong 4 tháng đầu năm 2024, các công tố viên Ukraine đã tiến hành các thủ tục tố tụng hình sự đối với gần 19.000 quân nhân bỏ vị trí hoặc đào ngũ. Vấn đề phổ biến đến mức Kyiv phải thay đổi luật để phi hình sự hóa việc đào ngũ và vắng không phép nếu vi phạm lần đầu. Có hơn một triệu người Ukraine phục vụ trong lực lượng quốc phòng và an ninh, bao gồm cả những người làm việc tại các văn phòng xa tiền tuyến.

Đủ yếu tố bất lợi

Ukraine trải qua giai đoạn cực kỳ khó khăn trong giai đoạn cuối năm ngoái và đầu năm nay. Nhiều tháng gián đoạn nguồn viện trợ quân sự của Mỹ khiến Kyiv rơi vào tình trạng thiếu đạn dược nghiêm trọng và tinh thần binh lính suy sụp.

Nhiều binh lính đã nói với CNN vào thời điểm đó rằng họ thường chiếm được một vị trí tốt, có thể nhìn rõ kẻ thù đang đến gần nhưng không có đạn bắn. Một số người cảm thấy tội lỗi vì đã không thể yểm trợ đồng đội.

Nga đã nhấn mạnh mục tiêu là giành quyền kiểm soát toàn bộ khu vực Donetsk và Lugansk của Ukraine. Việc kiểm soát được Pokrovsk, một trung tâm quân sự và tiếp tế quan trọng, sẽ là bước tiến lớn hướng tới mục tiêu đó. Khi Moscow tập trung dồn lực Pokrovsk, lực lượng phòng thủ Ukraine bị đặt trong thế lép vế về nhân lực và vũ khí, một số chỉ huy ước tính tương quan quân số là 1 lính Ukraine phải đối đầu 10 lính Nga.

ẢNH: THE NEW YORK TIMES

Ngoài ra, vấn đề còn đến từ nội bộ quân ngũ Ukraine. Một sĩ quan từ lữ đoàn chiến đấu ở Pokrovsk nói rằng hiện tồn tại tình trạng giao tiếp kém giữa các đơn vị. Chẳng hạn, có những binh sĩ không tiết lộ toàn cảnh tình hình chiến trường cho các đơn vị khác vì sợ làm xấu hình ảnh của họ. Một tiểu đoàn trưởng ở Donetsk nói rằng đơn vị của ông đã bị hở sườn khi Nga tấn công, do các đơn vị khác rời vị trí mà không báo cáo.

Bài toán cải thiện tâm lý

Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrskyi thừa nhận nhuệ khí thấp là vấn đề, nói rằng đã trao đổi với nhiều quân nhân để nắm được nguyện vọng của họ. Kyiv cũng có nhiều vị trí bác sĩ tâm lý nhằm cải thiện tinh thần của binh sĩ.

Ông Andryi Horetskyi, sĩ quan phụ trách hỗ trợ tâm lý cho quân đội chiến đấu ở tiền tuyến, cho biết bản thân đã đảm nhận vị trí này từ lâu nhưng phần lớn chỉ làm công việc giấy tờ. Giờ đây, ông dành nhiều thời gian hơn để nói chuyện với binh sĩ, đảm bảo những đồng đội không bị kiệt sức, dù việc để những quân nhân mở lòng không phải điều dễ dàng.

"Họ sẽ có quan niệm tôi là bác sĩ tâm lý muốn họ làm hàng ngàn bài kiểm tra rồi nói rằng họ bị bệnh, do vậy tôi muốn phá vỡ rào cản này", ông nói. Ông Horetskyi giải thích rằng một số hoạt động ngoài lề như đi bơi, cắt tóc có thể làm quân nhân tạm quên đi áp lực và cải thiện tinh thần của họ.

Hồi đầu tháng 8, Ukraine đã mở chiến dịch xâm nhập vùng Kursk của Nga, kế hoạch mà phía quan chức Ukraine nói sẽ làm tăng sĩ khí của quân nhân và người dân cả nước. Song, một số lực lượng công binh Ukraine được thuyên chuyển từ mặt trận miền đông đến Kursk hoài nghi về việc Kyiv chấp nhận đánh cược với kế hoạch tại Kursk, thay vì củng cố phòng thủ trong nước.

Nói với CNN, một nhóm 4 công binh nói rằng đã hoàn toàn kiệt sức, khi họ không có quãng nghỉ và liên tục hoạt động từ Pokrovsk đến Kursk. “Điều đó phụ thuộc vào từng chỉ huy. Có đơn vị được luân chuyển, có thời gian nghỉ, có đơn vị cứ chiến đấu không ngừng", một công binh nói.

Ông Dima cũng chung cảnh ngộ khi đơn vị của ông ngày cảng mỏng dần sau những cuộc chiến triền miên mà không được chi viện. Ông nói quyết định rời chiến trường phần lớn đến từ bất đồng với cấp trên, nêu rằng không muốn chứng kiến thêm những đồng đội ngã xuống. Ông có ý định trở lại tiền tuyến, nhưng lần này sẽ tránh gắn bó thân mật với người khác, cho rằng "đây là cách tồi tệ nhưng hợp lý nhất".