Bộ Công thương ra quy định không rõ ràng, phá vỡ hệ thống kinh doanh xăng dầu

Vi phạm nhiều lần vẫn không bị rút giấy phép

Thông báo kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác quản lý nhà nước về xăng dầu, do Thanh tra Chính phủ (TTCP) công bố ngày 4.1 đã chỉ rõ, Bộ Công thương không có biện pháp xử lý kịp thời đối với một số thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu (KDXD) khi Bộ Tài chính đã có quyết định xử phạt vi phạm hành chính nhiều lần, khiến số tiền Quỹ bình ổn giá (BOG) bị chiếm dụng, sử dụng trái phép rất lớn.

Ảnh: Ngọc Thắng

Cụ thể, TTCP dẫn chứng, Công ty TNHH vận tải thủy bộ Hải Hà có 4 lần bị xử phạt vi phạm hành chính; Công ty TNHH thương mại vận tải và du lịch Xuyên Việt Oil 3 lần; Công ty CP Tập đoàn Thiên Minh Đức 3 lần. Ngoài ra, Công ty TNHH vận tải thủy bộ Hải Hà trích lập Quỹ BOG vượt khối lượng với số tiền khoảng 4,7 tỉ đồng. Các doanh nghiệp chi quỹ vượt khối lượng khoảng 22,5 tỉ đồng. Trong đó, Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Hưng khoảng 4,6 tỉ đồng; Công ty TNHH vận tải thủy bộ Hải Hà khoảng 14,6 tỉ đồng; Công ty CP thương mại dầu khí Đồng Tháp khoảng 3,3 tỉ đồng. Đặc biệt, TTCP phát hiện Công ty CP thương mại dầu khí Đồng Tháp thực hiện một số bút toán điều chỉnh giảm Quỹ BOG với số tiền 10,2 tỉ đồng không phù hợp với nguyên tắc kế toán.

Đối với các vi phạm nêu trên, TTCP kết luận Bộ Công thương chưa kịp thời xử lý đình chỉ hoạt động kinh doanh hoặc thu hồi giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu theo thẩm quyền quy định tại Nghị định số 95/2021/NĐ-CP.

Cũng theo TTCP, các thương nhân đầu mối KDXD có trách nhiệm dự trữ xăng dầu lưu thông bắt buộc là 30 ngày cung ứng, tính theo sản lượng tiêu thụ nội địa bình quân 1 ngày của năm trước liền kề tại Nghị định số 83/2014/NĐ-CP và 20 ngày tại Nghị định số 95/2021/NĐ-CP. Qua kiểm tra từ năm 2017 đến ngày 30.9.2022 tại 15 thương nhân đầu mối KDXD (chiếm 90% thị phần xăng dầu trong nước) thì dự trữ xăng dầu bắt buộc tối thiểu thiếu trên 1 triệu tấn/m3. Đặc biệt, trong 9 tháng năm 2022, có 9/15 đơn vị dự trữ xăng thiếu 5/9 tháng và có 8/15 đơn vị dự trữ dầu thiếu từ 6/9 tháng; có 6/15 đơn vị dự trữ xăng thiếu từ 8 - 13 ngày/20 ngày và có 4/15 đơn vị dự trữ dầu thiếu từ 8 - 14 ngày/20 ngày. Khi nguồn cung khan hiếm không đủ xăng dầu dự trữ để bán ra thị trường, gây ra thiếu xăng dầu cục bộ.

Theo TTCP, do Bộ Công thương quản lý lỏng lẻo, thiếu kiểm tra, không thu hồi giấy phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu theo thẩm quyền quy định tại Nghị định số 83/2014/NĐ-CP, dẫn đến không khắc phục được việc các thương nhân đầu mối KDXD dự trữ xăng dầu lưu thông bắt buộc tối thiểu thiếu trong nhiều năm đã ảnh hưởng đến nguồn cung xăng dầu, an ninh năng lượng.

Ban hành quy định không rõ ràng, trái nghị định

Trong kết luận thanh tra đã công bố, TTCP cho rằng từ việc Bộ Công thương ban hành Thông tư số 38/2014/TT-BCT quy định chi tiết một số điều của Nghị định số 83/2014/NĐ-CP quy định không cụ thể, rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của thương nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu; quy định thương nhân phân phối xăng dầu được mua bán với nhau là trái với quy định tại khoản 12, điều 3 và điều 15 Nghị định số 83/2014/NĐ-CP; vi phạm khoản 2, điều 8 và khoản 2, điều 3, luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã dẫn đến nhiều hành vi mua bán xăng dầu trái quy định, hệ thống kinh doanh xăng dầu bị phá vỡ.

Các thương nhân đầu mối KDXD có nghĩa vụ, trách nhiệm thực hiện tổng nguồn cung xăng dầu do Bộ Công thương phân giao hằng năm và bình ổn thị trường khi cần thiết nhưng khi mua bán xăng dầu của nhau thì thương nhân đầu mối KDXD đã trở thành các thương nhân phân phối, có cơ hội để mua bán thông qua trung gian làm tăng chi phí lưu thông, hưởng chênh lệch giá. Cụ thể, Công ty CP đầu tư Nam Phúc làm trung gian mua bán xăng dầu để hưởng chênh lệch giá số tiền hơn 2 tỉ đồng.

TTCP chỉ rõ do Bộ Công thương thiếu kiểm tra, giám sát, xử lý không nghiêm, dẫn đến nhiều hành vi mua bán trái quy định, phá vỡ các nguyên tắc đã được quy định trong Nghị định số 83/2014/NĐ-CP xảy ra thường xuyên trong thời gian dài.

Cụ thể: Công ty CP thương mại và dầu khí Đồng Tháp ủy quyền việc mua bán xăng dầu cho các công ty không phải là công ty con và không được cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân phân phối xăng dầu. Tập đoàn xăng dầu VN (Petrolimex) ủy quyền cho các công ty con được thực hiện ký hợp đồng mua, bán xăng dầu với thương nhân đầu mối khác và bán tái xuất xăng dầu, với sản lượng trên 4,4 triệu m³. Các công ty CP của Petrolimex bán tái xuất xăng dầu, với sản lượng trên 6,2 triệu m³…

Cũng theo TTCP, giai đoạn từ năm 2017 đến tháng 9.2022, một số thương nhân phân phối xăng dầu bán xăng dầu cho một số thương nhân đầu mối KDXD sai quy định, với khối lượng 828.963 m³ để hưởng tiền chiết khấu, chênh lệch giá bất hợp pháp với số tiền khoảng 950 tỉ đồng.