Bộ GTVT trình Quốc hội thu phí cao tốc do ngân sách đầu tư

Theo Bộ GTVT, Đại hội XIII của Đảng đã xác định mục tiêu “đến năm 2030, phấn đấu cả nước có khoảng 5.000 km đường bộ cao tốc” trong tổng số 9.014 km (41 tuyến) đã được quy hoạch đề ra. 

T.N

Quốc hội đã thống nhất chủ trương dành nguồn ngân sách Nhà nước để đầu tư một số tuyến đường bộ cao tốc. Trong điều kiện nguồn ngân sách còn hạn chế, Quốc hội đã có yêu cầu nghiên cứu thu hồi nguồn vốn đã đầu tư.

Chưa có quy định thu phí cao tốc do ngân sách đầu tư

Theo quy định của hệ thống văn bản quy phạm hiện nay, thu phí sử dụng đường bộ thực hiện theo quy định của pháp luật về phí, lệ phí (cơ chế phí) và thu tiền sử dụng dịch vụ đường bộ các dự án đầu tư để kinh doanh theo quy định của pháp luật về giá (cơ chế giá).

Tuy nhiên, việc áp dụng cơ chế giá để thu tiền sử dụng đường bộ thông qua trạm thu phí trên đường cao tốc chỉ được thực hiện đối với các dự án xây dựng đường bộ để kinh doanh (hiện nay là các dự án đầu tư theo hình thức PPP). Các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư chưa được quy định là dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh nên không được áp dụng hình thức này.

Về cơ chế phí, hiện nay luật Phí và lệ phí quy định danh mục các loại phí thuộc lĩnh vực đường bộ có một loại phí là "phí sử dụng đường bộ", chưa có quy định về phí sử dụng đường bộ cao tốc thu qua trạm trên đường cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Bộ GTVT cũng phân tích trong trường hợp không tổ chức thu tiền sử dụng đường cao tốc, chủ xe sẽ có xu hướng tập trung di chuyển trên đường cao tốc, dẫn đến lưu lượng phương tiện tăng cao, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông đồng thời cũng ảnh hưởng đến phương án tài chính của các dự án BOT.

Trong giai đoạn 2018 - 2021, Bộ GTVT đã nghiên cứu, xây dựng và có nhiều văn bản báo cáo đề xuất về các cơ chế, chính sách để thu theo cơ chế phí, cũng như cơ chế thu hồi vốn đối với các tuyến đường bộ cao tốc đã và đang được Nhà nước đầu tư trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Ngày 8.2, Bộ Tài chính đã chủ trì làm việc với các bộ, ngành liên quan và đề nghị Bộ GTVT nghiên cứu, xây dựng phương án thí điểm thu tiền sử dụng đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Trên cơ sở đó, Bộ GTVT đã nghiên cứu thêm phương án báo cáo Chính phủ trình Quốc hội ban hành cơ chế thí điểm thu phí sử dụng đường bộ cao tốc trên một số đoạn, tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Nội dung chính gồm: phạm vi và đối tượng là các tuyến đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư hoàn thành, đưa vào khai thác trước năm 2025; nguyên tắc phân chia số tiền thu được theo tỷ lệ góp vốn đối với các tuyến đường cao tốc khi có sử dụng nguồn ngân sách T.Ư và ngân sách địa phương.

Bộ GTVT đề xuất thời gian thu thí điểm theo cơ chế phí tối đa là 5 năm kể từ thời điểm đoạn/tuyến đường bộ được triển khai thu phí. Sau thời gian thí điểm thu nêu trên sẽ có đánh giá, tổng kết, đề xuất cơ chế phù hợp.

Tại các văn bản góp ý với văn bản này của Bộ GTVT, các bộ đều đề nghị làm rõ lý do đề xuất để trình Quốc hội ban hành chính sách về cơ chế thí điểm; trường hợp thí điểm thì quá trình triển khai cần áp dụng theo cơ chế giá hay cơ chế phí.

Đồng thời, cần làm rõ mục đích việc thu tiền để hoàn vốn hay thu nộp ngân sách; làm rõ phạm vi áp dụng toàn bộ các dự án đường bộ cao tốc có sử dụng nguồn vốn ngân sách Nhà nước (kể cả các dự án BOT đã được chuyển giao cho Nhà nước...), có đường song hành hay các dự án đường cao tốc được đầu tư mới sử dụng 100% vốn ngân sách Nhà nước theo các Nghị quyết của Quốc hội.

T.N

Đề xuất thu theo cơ chế phí 

Tuy nhiên, trong tờ trình lần này, Bộ GTVT cho rằng rất khó có khả năng đề xuất Quốc hội cho phép thí điểm như một đề xuất chính sách mới.... Trường hợp có thí điểm về phạm vi, thời gian thì cũng phải dựa cơ chế thu (phí hoặc giá) để thực hiện.

Vì vậy, Bộ GTVT đưa ra quan điểm phương án thu phí sử dụng đường bộ qua trạm thu phí trên đường cao tốc do Nhà nước đầu tư theo cơ chế phí là có hiệu quả và tính khả thi cao hơn phương án thu theo cơ chế giá.

Số tiền phí thu được được nộp ngân sách Nhà nước và sử dụng theo quy định pháp luật về ngân sách, trong đó ưu tiên sử dụng cho đầu tư, quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Thực hiện trách nhiệm của nhà nước đối với các dự án đầu tư đường bộ theo hình thức hợp đồng BOT trong trường hợp bị ảnh hưởng bởi phân lưu khi các tuyến đường cao tốc đưa vào khai thác.

Nguyên tắc phân chia số tiền phí thu được trên từng tuyến cao tốc được nộp vào ngân sách T.Ư và ngân sách địa phương theo tỷ lệ nguồn vốn đầu tư của ngân sách T.Ư và ngân sách địa phương tham gia dự án đầu tư tuyến cao tốc đó.

Trên cơ sở đó, Bộ GTVT đề nghị Chính phủ xem xét, trình Quốc hội ban hành Nghị quyết cho phép thu phí sử dụng đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư và bổ sung vào danh mục Phí, lệ phí kèm theo luật Phí và lệ phí.

Bộ GTVT cũng đề xuất, sau khi được Quốc hội ban hành nghị quyết, Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT, UBND các tỉnh xác định cụ thể các đoạn tuyến đường bộ cao tốc thực hiện thu phí; xây dựng đề án khai thác theo quy định làm cơ sở tổ chức thực hiện.

Trong đó tính toán phương án chuyển nhượng có thời hạn quyền khai thác cho doanh nghiệp; cho thuê quyền khai thác; trực tiếp tổ chức khai thác; thực hiện theo phương thức khác (phương thức đối tác công tư hoặc phương thức được pháp luật quy định).