Cả miền Tây thu hút vốn ngoại không bằng 1 tỉnh ở Đông Nam bộ

Miền Tây khát vốn đầu tư

Đây là một trong những chủ đề đáng chú ý được phân tích trong Báo cáo Kinh tế thường niên ĐBSCL 2024, do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), phối hợp với Trường Chính sách công và quản lý Fulbright (FSPPM), vừa công bố. Báo cáo này chỉ ra rằng, sự thiếu hụt vốn đầu tư nghiêm trọng đang kìm hãm sự phát triển bền vững của miền Tây, tạo ra một "vòng xoáy đi xuống" kéo dài nhiều năm. So với 6 vùng kinh tế - xã hội trên cả nước, ĐBSCL xếp hạng thấp cả về thu hút vốn ODA (thứ 3), đầu tư công (thứ 4), FDI (thứ 4) và đầu tư tư nhân trong nước (thứ 6).

Đặc biệt, dòng vốn FDI, vốn được kỳ vọng mang lại công nghệ và động lực phát triển, lại chảy vào ĐBSCL một cách nhỏ giọt. Năm 2024, khu vực này chỉ thu hút được vỏn vẹn 1,3 tỉ USD, chiếm một tỷ lệ khiêm tốn (3,35%) trong tổng vốn FDI của cả nước.

Điều đáng nói là, con số này còn thua xa so với vốn FDI mà một số tỉnh ở miền Đông Nam bộ. Chẳng hạn như Bà Rịa - Vũng Tàu (1,71 tỉ USD), Đồng Nai (gần 1,9 tỉ USD) hay Bình Dương (gần 1,95 tỉ USD) đều vượt trội hơn cả vùng ĐBSCL cộng lại. Thậm chí, so với các tỉnh miền Bắc như Bắc Ninh (5,11 tỉ USD) hay Hải Phòng (4,94 tỉ USD), vốn FDI vào ĐBSCL năm 2024 chỉ xấp xỉ một phần tư.

Tính lũy kế đến hết năm 2024, tổng vốn FDI của 13 tỉnh, thành ĐBSCL đạt 36,809 tỉ USD, cũng xấp xỉ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (36,49 tỉ USD) và kém xa Đồng Nai (hơn 37,55 tỉ USD) hay Bình Dương (gần 42,5 tỉ USD).

Trong khi đó, phần lớn lượng vốn FDI ít ỏi đổ vào ĐBSCL lại tập trung ở tỉnh Long An, khi chiếm tới 68,35%; nhiều tỉnh còn lại trong khu vực gần như "vắng bóng" các dự án FDI, cho thấy sức hấp dẫn của khu vực đối với nhà đầu tư nước ngoài còn rất hạn chế.

Đặc biệt, dù ĐBSCL có lợi thế tự nhiên về nông nghiệp, nhưng ngành này chỉ thu hút 1,3% tổng vốn FDI của vùng, chủ yếu tập trung vào chăn nuôi, trong khi các lĩnh vực chủ lực như trồng lúa và cây ăn trái chưa thu hút được nhiều đầu tư. Trong giai đoạn 2014 - 2023, nông nghiệp ĐBSCL có tốc độ tăng trưởng vốn FDI chậm, chỉ đạt 2,2%/năm, thua xa mức trung bình của cả nước là 11,7%.

ẢNH ĐÌNH TUYỂN

Báo cáo Kinh tế Thường niên ĐBSCL 2024 cũng cho hay, đầu tư tư nhân, động lực tăng trưởng quan trọng nhất của ĐBSCL cũng có mức tăng trưởng rất hạn chế. Tỷ trọng vốn đầu tư tư nhân vào vùng đã giảm từ 14,9% xuống còn 12,4% trong vòng một thập kỷ qua, cho thấy sự suy giảm trong hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp trong nước tại khu vực. Riêng về vốn đầu tư công, giai đoạn 2015 - 2021, tổng ngân sách đầu tư phát triển tại ĐBSCL tăng từ 21.000 tỉ đồng lên 64.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, khi so sánh với các vùng kinh tế - xã hội khác, ĐBSCL vẫn có mức đầu tư thấp, chỉ cao hơn Tây nguyên và ngang bằng trung du - miền núi phía Bắc, nhưng bị Bắc Trung Bộ - Duyên hải miền Trung bỏ xa với tỷ lệ đầu tư công gấp đôi.

Rào cản và giải pháp khơi thông dòng vốn

Báo cáo Kinh tế thường niên ĐBSCL 2024, cũng đã chỉ ra một số rào cản đang cản trở dòng vốn đầu tư chảy vào ĐBSCL. Theo đó, hạ tầng giao thông và logistics yếu kém là một trong những nguyên nhân hàng đầu. Sự thiếu kết nối với các trung tâm kinh tế lớn, chi phí vận tải cao và chuỗi cung ứng chưa đồng bộ làm giảm tính cạnh tranh của khu vực. Thiếu hụt lao động có tay nghề cũng là một vấn đề nghiêm trọng, khi ĐBSCL có tỷ lệ di cư cao và trình độ đào tạo thấp.

Rủi ro từ biến đổi khí hậu, với những tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp và cơ sở hạ tầng, làm tăng lo ngại cho các nhà đầu tư dài hạn. Cuối cùng, môi trường kinh doanh chưa thực sự hấp dẫn, với thủ tục hành chính phức tạp, khó khăn trong tiếp cận đất đai và nguồn vốn, cũng là những yếu tố cản trở việc thu hút đầu tư.

Để khơi thông dòng vốn và thúc đẩy phát triển kinh tế của ĐBSCL, các chuyên gia đề xuất một loạt các giải pháp cụ thể. Ưu tiên hàng đầu là tập trung đầu tư vào cơ sở hạ tầng chiến lược, đặc biệt là hạ tầng giao thông kết nối vùng với các trung tâm kinh tế lớn. Cần đẩy mạnh giải ngân các dự án trọng điểm như cao tốc Cần Thơ - Cà Mau, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng và hệ thống logistics phục vụ sản xuất và xuất khẩu nông sản. Đồng thời, cần có các chính sách ưu đãi và hỗ trợ đặc biệt để thu hút các dự án FDI chất lượng cao. Đặc biệt là cải thiện thủ tục hành chính, minh bạch hóa quy trình cấp phép và cải thiện khả năng tiếp cận đất đai cho các nhà đầu tư chiến lược trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến sâu, và năng lượng tái tạo.

ẢNH ĐÌNH TUYỂN

Đối với vốn đầu tư tư nhân trong nước, cần có các biện pháp cải thiện môi trường kinh doanh, giảm thiểu thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn và đất đai. Huy động vốn tư nhân tham gia vào các dự án hạ tầng quan trọng, đặc biệt là giao thông và logistics. Đồng thời, xây dựng mô hình nông thôn sinh thái và đô thị xanh để nâng cao chất lượng sống, thu hút nhân tài về ĐBSCL. Một yếu tố quan trọng khác là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thông qua các chương trình đào tạo nghề và liên kết giữa các cơ sở đào tạo với doanh nghiệp, cũng là một yếu tố quan trọng.

Ngoài ra, việc tăng cường hiệu quả đầu tư công và khuyến khích các hình thức hợp tác công - tư (PPP) trong phát triển hạ tầng cũng cần được chú trọng. Cuối cùng, việc xây dựng các chính sách đặc thù để ứng phó với biến đổi khí hậu và giảm thiểu rủi ro cho các hoạt động đầu tư là vô cùng cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của khu vực.