Chuyên gia cảnh báo về sự tinh vi trong quảng cáo cho thuốc lá điện tử

Mới đây, tại Trường ĐH Y tế công cộng (Hà Nội), đã diễn ra hội thảo khoa học kết nối VinFuture's InnovaConnect với chủ đề "Phòng chống tác hại của thuốc lá điện tử", với sự tham gia của nhiều chuyên gia lĩnh vực y tế công cộng của Việt Nam và quốc tế. Sau hội thảo, các chuyên gia quốc tế đã chia sẻ với báo giới một số khó khăn trong công cuộc ngăn chặn một "đại dịch" nghiện nicotine mới.

Đừng để bị lừa

Theo PGS Becky Freeman, Trường Y tế Công cộng, ĐH Sydney (Úc), trong công cuộc chống lại việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá và thuốc lá điện tử, một vấn đề mà các quốc gia phải đối mặt là sự tinh vi trong quảng cáo cho thuốc lá trong bối cảnh nền tảng số phát triển trên phạm vi toàn cầu.

ẢNH: THANH LÂM

PGS Freeman nói: "Chúng ta chứng kiến việc hút thuốc được tô vẽ hào nhoáng trong các chương trình truyền hình OTT (Over-the-top), những người nổi tiếng quảng bá thuốc lá và thuốc lá điện tử, và thậm chí chính ngành công nghiệp thuốc lá cũng sử dụng mạng xã hội để truyền thông thương hiệu và gây ảnh hưởng đến các chính sách. Họ đang cố tạo ra ấn tượng rằng mình đã thay đổi, không còn là một công ty tồi như trước.

Tôi rất vui vì công ước khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế Thế giới đã nhận ra vấn đề này. Các hướng dẫn gần đây kêu gọi các quốc gia giải quyết vấn đề quảng bá thuốc lá trên các phương tiện truyền thông xuyên biên giới, bao gồm cả internet và nền tảng kỹ thuật số. Chúng ta cần đảm bảo rằng luật quảng cáo thuốc lá theo kịp thời đại và bao quát được cả những hình thức truyền thông mới hiện đang rất thu hút giới trẻ".

ẢNH: BUNGON RITTHIPHAKDEE

Cũng theo PGS Freeman, ngành công nghiệp thuốc lá có lịch sử lâu dài về marketing sai lệch và có những biện pháp để lách luật. Giờ đây, họ đang cố gắng thay đổi hình ảnh của mình, thừa nhận những lời nói dối trong quá khứ về chứng nghiện thuốc lá và tác hại, đồng thời tuyên bố tập trung vào các sản phẩm "giảm tác hại" như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Tuy nhiên, về cơ bản đây là "rượu cũ bình mới". Các bằng chứng khoa học ủng hộ cho những sản phẩm này thực sự rất ít. Mặc dù thuốc lá điện tử có thể có tác dụng đối với một nhóm nhỏ những người hút thuốc đang cố gắng cai thuốc, nhưng vẫn còn nhiều lựa chọn khác.

PGS Freeman cảnh báo: "Chúng ta không thể bị lừa rằng đây là một ngành công nghiệp mới. Đó là cùng một ngành, bán nicotine cho giới trẻ và kiếm lời từ chứng nghiện thuốc lá. Điều quan trọng là chúng ta phải loại bỏ ngành công nghiệp thuốc lá khỏi chính sách và chương trình y tế công cộng nếu chúng ta muốn nuôi dưỡng một thế hệ không thuốc lá và không nicotine".

Sự nguy hiểm ẩn dưới hương vị dâu tây, sô cô la...

Bà Bungon Ritthiphakdee, cố vấn cấp cao cho Liên minh phòng chống tác hại thuốc lá khu vực Đông Nam Á (SEATCA) và Giám đốc điều hành Trung tâm Quản trị và kiểm soát thuốc lá toàn cầu (GGTC), cũng cho rằng một thách thức lớn khác với các quốc gia bắt nguồn từ việc ngành công nghiệp thuốc lá giới thiệu các sản phẩm mới, chẳng hạn như thuốc lá điện tử và thiết bị vaping. Những sản phẩm mới này thường nhắm vào giới trẻ, gây ra mối đe dọa đáng kể và đã tạo ra một đại dịch toàn cầu mới.

ẢNH: THANH LÂM

Ngành công nghiệp thuốc lá truyền thống đã tồn tại gần một thế kỷ, nhiều nghiên cứu đã chứng minh tác hại của chúng đối với sức khỏe như ung thư phổi và bệnh tim. Vì thế chúng ta đã đạt được những bước tiến trong cuộc chiến chống lại các sản phẩm thuốc lá truyền thống, nhưng sự xuất hiện của thuốc lá điện tử và vaping lại mở ra một mặt trận mới.

Bà Bungon nói: "Một khía cạnh đáng quan ngại của thuốc lá điện tử là sự đa dạng về hương vị. Hiện có hơn 16.000 hương vị, như dâu tây, táo và sô cô la… Những hương vị này, cùng với quan niệm sai lầm rằng vape không phải là hút thuốc, góp phần làm tăng sức hấp dẫn của chúng đối với thanh thiếu niên, những người có thể chưa từng nghĩ đến việc hút thuốc lá truyền thống.

Tuy nhiên, mặc dù có hương vị hấp dẫn, thuốc lá điện tử không hề vô hại. Cộng đồng y tế toàn cầu, bao gồm cả Tổ chức Y tế Thế giới, đã ghi nhận các trường hợp tổn thương phổi nghiêm trọng, chẳng hạn như EVALI (tổn thương phổi liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử hoặc vaping), liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử. Mặc dù tôi không chắc về các trường hợp cụ thể ở Việt Nam, nhưng Thái Lan và các quốc gia khác đã báo cáo những sự cố như vậy".

ẢNH: BUNGON RITTHIPHAKDEE

Cũng theo bà Bungon, sự lan tràn của thuốc lá điện tử trên các nền tảng mạng xã hội, đặc biệt là những nền tảng nhắm đến đối tượng thanh thiếu niên ở các khu vực đang phát triển tại Đông Nam Á, đã làm dấy lên nhiều lo ngại về sức khỏe cộng đồng. Một trong những yếu tố, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên, khiến họ bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử vì họ tin hoặc nghĩ rằng việc hút thuốc lá điện tử không nguy hiểm.

Bà Bungon cho biết, có hai loại tác động xấu chính do thuốc lá điện tử gây ra. Một là những tổn hại rõ ràng đối với sức khỏe, như EVALI. Những tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Tuy nhiên đáng lo ngại hơn là những tổn thương đối với não bộ.

Cần quyết liệt để bảo vệ thế hệ tương lai

Bà Bungon cho biết, một trong những lý do chính mà Singapore cấm thuốc lá điện tử là vì họ không thấy bất kỳ lợi ích thực sự nào từ việc sử dụng chúng. Họ lo ngại và có một số bằng chứng cho thấy rằng thuốc lá điện tử có thể gây tổn hại cho não, đặc biệt là ở người trẻ tuổi. Người bắt đầu hút thuốc lá điện tử ở độ tuổi càng trẻ, thì nguy cơ tổn thương não càng cao. Họ muốn bảo vệ thế hệ tương lai của mình, và đó là lý do họ quyết định cấm thuốc lá điện tử.

ẢNH: BECKY FREEMAN

"Điều quan trọng là các quốc gia phải áp dụng các khung pháp lý mạnh mẽ để giải quyết thách thức này và bảo vệ các thế hệ tương lai khỏi tác hại của chứng nghiện nicotine", bà Bungon nói.

Còn theo PGS Freeman, Úc là một quốc gia thành công trong kiểm soát thuốc lá. Tỷ lệ hút thuốc ở Úc đã giảm từ gần 30% xuống còn dưới 10%. Thành công này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện: cấm hút thuốc nơi công cộng và quảng cáo thuốc lá, thay đổi bao bì và thực hiện các chiến dịch y tế.

Sự phổ biến gần đây của thuốc lá điện tử, đặc biệt là trong giới trẻ, đã trở thành một mối lo ngại. Vì thế, mặc dù tỷ lệ hút thuốc lá giảm nhưng việc tiêu thụ nicotine lại tăng lên đáng kể, tạo ra một thách thức mới về sức khỏe cộng đồng. Để giải quyết vấn đề này, nước Úc đã thực hiện các quy định nghiêm ngặt, khiến giới trẻ khó tiếp cận các sản phẩm thuốc lá điện tử hơn. Thuốc lá điện tử không còn được bán trong các cửa hàng tiện lợi, mà được bán trong hiệu thuốc (theo đơn) cho người đang được điều trị cai thuốc lá.