Văn hóa

Đêm thơ nhạc kịch Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh: Bởi tình yêu ở lại

Trinh Nguyễn - trinhthanhnien@gmail.com

27/08/2018 11:45 GMT+7

Công chúng vẫn tiếp tục cùng vợ chồng nghệ sĩ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh sống trên mảnh đất của tiếng Việt này, nơi "thu sang mây trắng vẫn bay về”.

Những người bạn 30 năm trước đón thân thể còn ấm sau tai nạn của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh - Lưu Quỳnh Thơ trở về Hà Nội cũng đã có mặt trong đêm thơ nhạc kịch Chỉ tình yêu ở lại tối 26.8 tại Nhà hát lớn Hà Nội.

Đêm thơ có nhiều bài thơ tình mà tuổi thanh xuân của họ đã thuộc nằm lòng và chép trong sổ tay: Tự hát, Vườn trong phố, Bàn tay em, Bầy ong trong đêm sâu... Cũng có bài thơ ít người thuộc hơn, có cái tên thật dài: Đêm đông chí, uống rượu với bác Lâm và bác Khánh, nói về những cuộc chia tay thời loạn… Nó cho hiểu hơn về tình người, tình quê hương của Lưu Quang Vũ - nghệ sĩ cho tới khi làm hồ sơ Giải thưởng Hồ Chí Minh vẫn còn có người phản đối vì lý lịch rời quân ngũ.

Nghe lại thơ và bài hát phổ thơ của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh để thấy họ là một phần của thời kỳ bao cấp, khi thiếu thốn không phải bao giờ cũng tạo ra sự bao cấp trong tinh thần. Ở đâu đó, vẫn có những nghệ sĩ đeo đuổi thơ, đeo đuổi việc giữ gìn điều tốt đẹp trong tâm hồn mỗi ngày như luôn ngước lên trời cao tìm những chòm mây trắng.

Và những vần thơ về điều tốt đẹp trong cuộc đời đó trải dài trong chương trình: tình yêu tiếng Việt, tình yêu quê hương đất nước với một phong vị nghẹn ngào… Nó cũng cho thấy những vở kịch của Lưu Quang Vũ là sự nối tiếp của tâm hồn thơ ông, vì quá yêu nên đã mau chóng nhìn thấy những điều đáng ghét và lên tiếng chống lại nó.

Những bài thơ, những vở kịch cho thấy một Lưu Quang Vũ yêu đắm đuối tình yêu và những phẩm giá làm người bao nhiêu, thì cũng cho thấy sự đằm thắm và đôi mắt xanh của nữ sĩ Xuân Quỳnh bấy nhiêu. Trong chương trình, vì thế, người cùng thời nói về họ trong một mối quan hệ không thể tách rời. Đó là mối quan hệ cho thấy sự thông minh sắc sảo cũng như tình yêu rộng lớn của nữ sĩ với ông.

Nhà nghiên cứu Lưu Khánh Thơ viết về chị dâu mình: “Đành rằng phải có sắt tốt mới rèn được dao sắc. Nhưng ngay cả vàng mười ở trong tay kẻ nông cạn, hời hợt cũng trở thành vô dụng. Bản thân Lưu Quang Vũ cũng đã từng nếm trải cảm giác cay đắng này trong đoạn đời trước đây. Còn với Xuân Quỳnh, chị đã nhận ra tài năng của anh không phải vào lúc chói sáng, mà là lúc đang khó khăn nhất. Nhận ra vẻ đẹp tâm hồn anh vào lúc đang có nhiều đổ vỡ nhất”.

Trong suốt chương trình, những người ở lại đã nhắc tới họ nhiều với mùa thu, với hoa cúc vàng và cả hoa cúc xanh nữa. Có nuối tiếc những tài năng đang độ chín thắm. Có cả những câu chuyện thường nhật gợi lại một thời thiếu thốn khi nữ sĩ phải quấn giấy báo vào ruột bút bi để viết thơ và người ta cùng “chia nhau cái nghèo”.

Nhưng hơn hết, đó là sự nhớ nhung không ai che giấu được về thời kỳ hai nhà thơ ấy đã sống và đã yêu thắm thiết nhau bởi cùng yêu da diết cuộc đời. Giống như họa sĩ Doãn Châu chia sẻ về điều cuối cùng Lưu Quang Vũ nói với ông trước khi mất: “Làm gì thì làm, vất vả gì thì vất vả, cố gắng làm điều tốt đẹp cho cuộc đời này”.

Đêm 26.8, có nhiều người đọc thơ Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh trên sân khấu. Họ đọc bằng những giọng đọc khác nhau, tiết tấu khác nhau, giống như trong cuộc đời có quá nhiều người đọc thơ của cặp vợ chồng nghệ sĩ. Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên còn hát 2 câu hát lẫn trong bài thơ của Lưu Quang Vũ. Không ai giống ai về âm điệu, nhịp nhạc… Đó là bởi thơ họ đã hòa vào với cuộc đời này, vào đời sống tinh thần của những người yêu thơ trên đất nước.

Cũng như thế, ban tổ chức đã để những bài hát phổ thơ được hát với nhiều cách khác nhau: cồn cào qua giọng hát Tùng Dương, say mê như tuổi trẻ với giọng ca Ánh Tuyết, Minh Thu, hay trong sáng với giọng ca thiếu nhi nổi tiếng Hải Yến ngày nào. Cũng có cả nhóm 198X hát với những xúc cảm trong sáng và phong cách biểu diễn cực kỳ MTV nữa.

Phần kịch Hoa cúc xanh trong đêm diễn khá nhỏ nhắn, nhưng đi trọn vẹn mạch cảm xúc của kịch bản. Nó nói về những tự vấn và mơ ước đi mãi về nơi có điều tốt đẹp nhất trong mỗi con người. Đạo diễn lược bỏ những câu ám chỉ về cái chết và chỉ để lại hành trình đi về bông cúc xanh. Đó cũng là điều mà nhà văn Ngô Thảo đã nói trong đoạn trước của chương trình. Ông Thảo nhắc lại câu thơ của Lưu Quang Vũ: “Tôi chẳng muốn kỷ niệm về tôi là một điệu hát buồn”. Có lẽ vì vậy, đã không có đoạn phim tư liệu ngày tang lễ 2 nghệ sĩ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh như dự kiến.

Suốt nhiều năm qua, cứ 5 năm lại một lần có những sự kiện lớn về Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh, hàng năm vẫn bao vở diễn được dựng lại, những bài ca được hát tiếp. Cặp vợ chồng nghệ sĩ vẫn tiếp tục sống như thế, với cảm xúc xanh tươi như thế trong ngày họ còn sống. Trong đêm diễn tối 26.8, mọi người lại lần nữa nhận ra rằng, sau 30 năm họ ra đi, bạn bè và công chúng vẫn tiếp tục cùng cặp vợ chồng nghê sĩ sống trên mảnh đất của tiếng Việt này. Đó vĩnh viễn là nơi “Ta đã hái những chùm thơ thứ nhất. Nơi thu sang mây trắng vẫn bay về”.