Di sản của Thủ tướng Đức Angela Merkel

Thủ tướng Đức Angela Merkel (67 tuổi) đã quyết định không tranh cử nhiệm kỳ thứ 5 trong cuộc bầu cử diễn ra hôm nay (26.9). Bà trở thành thủ tướng đương nhiệm đầu tiên quyết định không tái tranh cử từ năm 1949, theo AFP.

Xuất phát điểm là nhà khoa học tại Đông Đức, bà Merkel tham gia chính trị sau sự kiện Bức tường Berlin sụp đổ năm 1989. Dưới sự dìu dắt của Thủ tướng Helmut Kohl thời gian đầu, bà Merkel thăng tiến và trở thành lãnh đạo đảng Liên minh Dân chủ Cơ đốc (CDU) vào năm 2000 và trở thành thủ tướng sau đó 5 năm.

Giới quan sát đánh giá thành công của Thủ tướng Merkel trong 4 nhiệm kỳ chính là giúp lèo lái nước Đức và châu Âu vượt qua hàng loạt cuộc khủng hoảng. Đầu tiên là cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vào năm 2008 rồi sau đó là nỗ lực cứu lấy đồng tiền chung châu Âu khỏi cuộc khủng hoảng nợ công tại nhiều nước thành viên, điều mà bà xem là một trong những thành tựu quan trọng nhất trong thời gian làm thủ tướng.

Cuộc khủng hoảng nhập cư năm 2015, giữa lúc xung đột tại Syria leo thang căng thẳng được cho là thời khắc bộc lộ rõ nhất quyết tâm chính trị của bà Merkel. Trước làn sóng người di cư dồn về châu Âu, bà Merkel quyết định mở cửa cho hơn 1 triệu người xin tị nạn, bất chấp sự phản ứng từ trong nước lẫn từ các nước khác trong EU. Quyết định ảnh hưởng lớn đến sự ủng hộ dành cho nữ thủ tướng và bị cho là góp phần thúc đẩy sự trỗi dậy của phong trào cực hữu. Tuy nhiên, bà Merkel được tạp chí Time bình chọn là Nhân vật của năm với danh hiệu “Thủ tướng của thế giới tự do”, trong khi Tổng thống Mỹ Barack Obama nhấn mạnh bà đã làm điều đúng đắn.

Nhà báo Ralph Bollmann của tờ Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung nhận xét thành tựu của Thủ tướng Merkel là dẫn dắt nước Đức, châu Âu và một phần nào đó là thế giới vượt qua liên tiếp những cuộc khủng hoảng một cách khá an toàn. “Di sản quan trọng nhất của bà Merkel đơn giản là mang lại sự ổn định trong thời điểm khủng hoảng toàn cầu”, theo ông Bollmann.

Trong một sự kiện vận động tranh cử hồi tháng 8, Thủ tướng Merkel đã điểm qua một vài thành tựu của bà, đầu tiên là giảm thất nghiệp tại Đức từ 5 triệu người vào năm 2005 xuống còn 2,6 triệu người. Theo AP, bà Merkel nhấn mạnh những tiến triển trong việc sử dụng năng lượng tái tạo, đã tăng từ 10% lên thành 40% trong tổng lượng năng lượng được sử dụng hiện nay.

Khả năng lập kỷ lục Bà Angela Merkel là nữ thủ tướng đầu tiên của Đức. Từ sau Thế chiến 2, bà Merkel là thủ tướng tại nhiệm lâu thứ 2, chỉ sau ông Helmut Kohl. Sau cuộc bầu cử, bà vẫn sẽ tiếp tục tại vị cho đến khi chính phủ mới được thành lập và Hạ viện bầu ra thủ tướng mới, theo AFP. Thông thường, đảng có nhiều phiếu nhất sẽ liên kết với các đảng khác để lập chính phủ. Cuộc bầu cử gần nhất diễn ra vào tháng 9.2017 nhưng đến tận tháng 2.2018, chính phủ mới mới được thành lập. Nếu vẫn làm thủ tướng đến ngày 17.12, bà Merkel sẽ vượt qua kỷ lục của ông Kohl.

Chính quyền của bà Merkel kế thừa kế hoạch ngừng sử dụng điện hạt nhân từ chính quyền trước và đẩy nhanh hơn sau sự cố tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản năm 2011.

Bà Merkel ca ngợi nỗ lực của chính phủ trong việc cải thiện tình hình tài chính của đất nước, giúp nợ công ngừng tăng từ năm 2014, cho đến khi đại dịch Covid-19 xuất hiện. Trong 16 năm tại nhiệm, bà Merkel chấm dứt quy định nghĩa vụ quân sự, hợp pháp hóa hôn nhân đồng tính, đưa ra quy định về mức lương tối thiểu và những cải cách để giúp phụ nữ đóng vai trò xã hội nhiều hơn.

Trên trường quốc tế, bà Merkel quyết tâm tìm kiếm sự thỏa hiệp và theo đuổi các tiếp cận đa phương cho những vấn đề của thế giới trong suốt những năm đầy biến động, với việc Mỹ ngày càng xa rời đồng minh châu Âu trong khi Anh rời khỏi EU.

Chính quyền Đức dưới thời bà Merkel chịu những thúc ép từ Mỹ về việc phải cứng rắn hơn với Nga và Trung Quốc, nhưng là một người sinh ra trong Chiến tranh lạnh, bà hiểu được tầm quan trọng của việc phải tránh tạo ra thêm một cuộc đối đầu như vậy. Bà Merkel đã cố gắng tách biệt các vấn đề nhân quyền, an ninh với Trung Quốc và Nga khỏi việc hợp tác về kinh tế và thương mại.

Tuy nhiên, phong cách lãnh đạo tập trung vào sự thực dụng, ổn định của bà cũng nhận những ý kiến phê bình, cho rằng bà thiếu tầm nhìn nổi bật cho nước Đức và châu Âu trong vài thập niên tới. Dù được mệnh danh là “thủ tướng khí hậu” với những cam kết về môi trường, bà Merkel mãn nhiệm khi Đức vẫn là nước sản xuất than nâu lớn nhất thế giới.

Những biện pháp “thắt lưng buộc bụng” kèm theo các gói cứu trợ trong cuộc khủng hoảng tiền euro đã khiến bà trở thành nhân vật bị chỉ trích nặng nề tại các nước nhận cứu trợ. Mặt khác, châu Âu ngày càng phân hóa trong khi Anh không còn là thành viên của EU. Các dự án quan trọng như chính sách phòng thủ chung, chính sách nhập cư chưa được hoàn thiện một cách thống nhất trong EU. Với vai trò là đầu tàu của châu Âu, nước Đức được kỳ vọng nhiều hơn thế.

Mặc dù có những tranh cãi nhưng di sản quan trọng của Thủ tướng Merkel là điều không thể phủ nhận. Trải qua nhiều khủng hoảng nhưng nước Đức vẫn vững mạnh và thịnh vượng, hầu hết người dân có cuộc sống tương đối tốt, theo tờ Der Spiegel.

Từ khi nhậm chức, bà Merkel được tạp chí Forbes bình chọn là người phụ nữ quyền lực nhất thế giới 14 lần. Thành tựu mà Thủ tướng Merkel làm được sẽ được đánh giá trong những năm về sau, nhưng có một điều chắc chắn là sự ra đi của bà sẽ để lại khoảng trống cho nước Đức lẫn quốc tế..