Di tích quốc gia chùa Thổ Hà bị vỡ bia đá thế kỷ 17

Diễn đàn những người yêu di sản Chùa Việt xôn xao khi những hình ảnh về bia đá chùa Thổ Hà được đưa lên. Trong đó, có 1 bia đá tứ diện được buộc dây quấn ngang khi vỡ ra thành 2 khúc lớn và một vài mảnh lẻ trong quá trình cẩu. Hình ảnh này đầu tiên được đưa lên Facebook của chính làng cổ Thổ Hà với dòng chữ: “Tiếc quá việc nâng bia đá đã gặp trở ngại”. Sau đó, chủ nhân trang Facebook này xóa hình ảnh này đi, tuy nhiên nó đã được tải về và đưa lên diễn đàn Chùa Việt.

Tấm bia này đã quen thuộc với nhiều thế hệ người yêu di sản. Một trong số đó, TS Phạm Văn Tuấn (Viện Nghiên cứu Hán Nôm) từng tới đây nghiên cứu từ ngày còn sinh viên. “Bia thế kỷ 17 không còn nhiều. Đây lại là một tấm bia đẹp. Hoa văn trên đó rất đẹp”, TS Tuấn cho biết. Về việc bia vỡ, ông Tuấn cho rằng: “Làm trùng tu mà cẩu thả quá”.

Chùa Thổ Hà là một trong những chùa đẹp tiêu biểu của vùng đồng bằng Bắc bộ. Chính vì thế, khi Viện Bảo tồn di tích (Bộ VH-TT-DL) ra sách Kiến trúc chùa Việt Nam qua tư liệu Viện Bảo tồn Di tích tập 1, các nhà nghiên cứu đã dành nhiều trang để mô tả ngôi chùa và những bia đá quý tại đây. Sách có đoạn: “Trong chùa hiện còn 9 bia đá, ghi về quá trình tạo dựng và trùng tu chùa qua các thời kỳ. Trong đó có bia Tam bảo thị độ bi tạo năm Thịnh Đức nguyên niên (1653) và bia bốn mặt khá lớn mang tên Thủy tạo đại thạch bi, Các chung tam quan Đoan Minh tự bi dựng vào năm Vĩnh Trị thứ 4 (1679)”. Tấm bia bị vỡ chính là bia bốn mặt Các chung tam quan Đoan Minh tự bi.

Một người dân trong làng chia sẻ với Thanh Niên sáng 12.9: “Bia đá thì to, buộc vào di chuyển là nó vỡ. Tỉnh với Sở cũng đã về ghi biên bản việc này. Họ quay phim chụp ảnh bằng chứng chỗ vỡ đấy rồi”.

Người dân cũng cho biết có một bức tượng bị vỡ. “Hôm đấy là nâng cái nền chùa lên, sau khi xây móng bơm cát vào thì nó xói, nghiêng đổ mất pho tượng Đức Phổ Hiền”, người này thông tin.

Tấm bia bị vỡ ẢNH: NGƯỜI DÂN CUNG CẤP

Thông tin từ Sở VH-TT-DL Bắc Giang cho biết sở này đã giao việc xử lý vụ việc cho Phòng Quản lý di sản văn hóa. Ông Nguyễn Hữu Phương, Trưởng phòng Quản lý di sản văn hóa, xác nhận đúng là có vụ việc bia tứ diện 1679 bị vỡ khi di chuyển. Ông Phương cho biết: “Chúng tôi đã làm báo cáo và gửi lên Bộ VH-TT-DL để xin ý kiến chỉ đạo. Văn bản được gửi đi vào ngày 10.9”.

Theo văn bản này, dự án tu bổ tôn tạo chùa Thổ Hà đã được Bộ VH-TT-DL thỏa thuận. Dự án khởi công từ tháng 12.2019, do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng H.Việt Yên làm chủ đầu tư và giám sát công trình. Công ty cổ phần bảo tồn di sản văn hóa kiến trúc Việt là đơn vị thi công.

Theo văn bản, ngày 8.9 đơn vị thi công tổ chức dịch chuyển bia đá (tại vị trí sân phía trước tòa Tam bảo) ra vị trí bảo quản, nhằm lấy mặt bằng cho việc nâng cốt nền khuôn viên chùa Thổ Hà. Đơn vị thi công đã đào xung quanh bia, dùng dây vải buộc vào thân bia, sử dụng xe cẩu để nâng (nhằm luồn dây qua phần đế bia để buộc bó toàn bộ bia trước khi dịch chuyển). “Tuy nhiên, khi tiến hành nâng bia lên thì thân bia bị tách rời thành nhiều mảnh. Sau khi xảy ra sự việc trên, đơn vị thi công đã cho tạm dừng công việc dịch chuyển và báo cáo các cơ quan chức năng”, văn bản cho biết.

Cũng theo văn bản do Giám đốc Sở VH-TT-DL Bắc Giang Trần Minh Hà ký, các bên đã không đánh giá hết hiện trạng của bia, nên để xảy ra sự cố trên. Sở này đã đề nghị chủ đầu tư tạm dừng việc dịch chuyển bia đá, dùng bạt bó thân và đế bia, bảo quản các mảnh vỡ của bia; đóng cọc căng dây tạo hành lang bảo vệ; tạo mái che tạm thời trong thời gian báo cáo xin ý kiến chỉ đạo của cơ quan có thẩm quyền.

“Để việc triển khai dự án tu bổ, tôn tạo chùa Thổ Hà đảm bảo tiến độ, Sở VH-TT-DL đề xuất Bộ cho phép chủ đầu tư gông bó, vận chuyển bia ra vị trí phù hợp để tạo mặt bằng phục vụ thi công công trình; căn cứ bản in dập văn bia, trên cơ sở các tài liệu khác có liên quan phục chế lại bia đá”, sở này đề xuất.

Mặc dù vậy, trong biên bản không nói gì đến việc có tượng nào bị hư hại trong quá trình trùng tu hay không. Về điều này, ông Phương cho biết sẽ cho kiểm tra lại hiện trường và so sánh với hồ sơ di tích gốc để xác minh thông tin từ người dân.