Điện than bị phản đối ở Myanmar

Myanmar đang thiếu điện trầm trọng và cần nguồn năng lượng lớn phục vụ đời sống, phát triển. Tuy nhiên, việc phát triển điện than vốn được xem là dễ dàng và nhanh chóng hơn các nguồn điện khác lại đang vấp phải làn sóng phản đối mạnh mẽ trong nước do quan ngại về vấn đề ô nhiễm môi trường.

Ngay cả ở các thành phố lớn tại Myanmar, cúp điện vẫn là chuyện thường xuyên và chỉ có khoảng 34% dân số được cung cấp điện. Bên cạnh việc phục vụ nhu cầu sinh hoạt thì điện được xem là nguồn năng lượng thúc đẩy phát triển và thu hút đầu tư nước ngoài. Đây là một trong những ưu tiên hàng đầu kể từ khi Myanmar có nhiều chính sách mở cửa và thu hút đầu tư từ năm 2011, cũng như nhờ yếu tố thuận lợi là Mỹ dỡ bỏ toàn bộ cấm vận kinh tế với nước này vào năm ngoái.

Tuy nhiên, đầu tư nước ngoài trực tiếp vào Myanmar chỉ còn 6,6 tỉ USD (150.000 tỉ đồng) trong tài khóa 2016/2017, giảm 30% so với tài khóa trước. Điều này khiến chính quyền ráo riết tìm các nguồn cung cấp điện. Theo Reuters, nước này đặt mục tiêu tăng sản lượng điện lên 23.500 MW vào năm 2030, gấp 4 lần so với hiện tại nhằm phục vụ nhu cầu tăng nhanh.

Các chuyên gia phân tích cho rằng mục tiêu này khó đạt được nếu chính sách phát triển năng lượng của Myanmar chưa được xác định rõ ràng. Myanmar có trữ lượng khí thiên nhiên đáng kể nhưng phần lớn được khai thác phục vụ xuất khẩu theo các hợp đồng được ký kết trước đây. Trong khi đó, thủy điện cũng đang chững lại sau khi dự án đập khổng lồ Myitsone có công suất 6.000 MW bị hoãn hồi đầu năm nay.

Dưới nhiệm kỳ chính phủ trước, nhiều dự án điện than được đề xuất như dự án 600 MW ở Kengtung, 540 MW ở Ngayokekaung, hai nhà máy

500 MW và 1.800 MW ở Tanintharyi… Tuy nhiên, nhiều dự án thiếu khả thi do thiếu hệ thống đường dây quốc gia và trạm biến áp. Hiện điện than chỉ góp khoảng 1% tổng sản lượng điện ở Myanmar nhưng chính phủ muốn tăng tỷ lệ này lên 30% vào năm 2030.

Mới đây, liên doanh Thái Lan - Nhật Bản Toyo Thai dự kiến xây 2 nhà máy điện than tại bang Mon và bang Kayin ở miền đông nam với mỗi nhà máy có vốn đầu tư 3 triệu USD và công suất 1.280 MW. Dự kiến nhà máy tại bang Mon sẽ động thổ trong năm nay trong khi nhà máy còn lại vẫn còn đang ở giai đoạn nghiên cứu. Cả hai dự án đều gây lo ngại về những ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe người dân. Hơn 100 tổ chức đã ký chung đơn kêu gọi chính phủ hủy dự án và phát triển năng lượng tái tạo. Đa số người dân tại khu vực này sống nhờ nông nghiệp và điều họ lo nhất là đất đai, nguồn nước không còn có thể sử dụng để trồng trọt.

Theo số liệu của chính phủ, dự án điện than tại bang Kayin là một trong 11 dự án điện than trên cả nước dự kiến sẽ tăng tổng sản lượng điện lên 25% khi hoàn thành. Trước đó, chính phủ của cựu Tổng thống Thein Sein đã dừng 10 dự án điện than do vấp phải phản đối. Một số chuyên gia phương Tây cũng khuyên Myanmar không nên phát triển điện than vì nước này sẽ phải nhập khẩu than dẫn đến chảy máu ngoại tệ.

Ông Soe Hlaing, người đứng đầu cơ quan năng lượng bang Kayin, cho biết chính phủ sẽ xúc tiến các dự án điện than nếu “có đủ sự ủng hộ của dư luận”. Tờ The Myanmar Times mới đây dẫn lời một quan chức cấp cao Bộ Điện và Năng lượng Myanmar khẳng định chính phủ chỉ cho phép nhà đầu tư đến từ các quốc gia có công nghệ hiện đại đầu tư điện than và thủy điện để giảm thiểu tác động môi trường.

Theo chính quyền địa phương tại Kayin, nghiên cứu về tính khả thi dựa trên tác động môi trường và xã hội từ dự án điện than tại đây sẽ hoàn tất trong năm nay. Công ty Thái Lan TTCL tham gia đầu tư dự án cho biết sẽ xây nhà máy hiệu suất cao và ít xả thải với công nghệ “điện than sạch” nhằm giảm thiểu tác động môi trường. Công ty cũng đã ký biên bản ghi nhớ với chính quyền bang Kayin về việc áp dụng công nghệ của Nhật. Tuy nhiên, đại diện Tổ chức MATA U Saw Mi Pway Do cho biết không có thông tin nào về tác hại của dự án được nhắc đến trong bản ghi nhớ: “Công ty gửi thông điệp rằng họ đảm bảo 100% là không có tác động nào. Điều này là không thể có. Tôi cho là họ đang nói dối”.