Đổ xô xuất khẩu, trong nước liệu có thiếu cà phê?

Bán thô lợi hơn rang xay

Những ngày cuối tháng 5, người nông dân trồng cà phê khu vực Tây nguyên khấp khởi vui mừng khi giá cà phê liên tục tăng cao, dù rằng phải ít nhất 5 tháng nữa mới đến vụ thu hoạch mới. Hiện nay, giá cà phê Robusta trung bình ở các tỉnh giao dịch ở mức cao chưa từng có trong lịch sử, trên 60.000 đồng/kg, trước đó có thời điểm lên đến 64.000 đồng/kg. So đầu năm, giá cà phê hiện tại đã tăng khoảng 40%. Ðây là con số mơ ước của những người trồng, kinh doanh cà phê trong những năm gần đây. Thị trường thiếu hụt nên các thương lái tỏa đi các nơi để thu gom cà phê đáp ứng nhu cầu xuất khẩu.

Q.T

Anh Vi Toản, một nông hộ chế biến cà phê rang xay thương hiệu Pure Coffee tại Chư Sê (Gia Lai), băn khoăn: "Tôi trồng cà phê để rang xay bán khép kín mà giá cà phê nhân tăng cao quá, mấy ngày nay thương lái hỏi liên tục. Trong khi đó tiêu thụ cà phê rang xay thì không tăng giá được. Nếu so sánh thì hiện nay bán cà phê rang xay có thể không lợi bằng bán nhân xô. Tôi chưa biết phải tính như thế nào, có thể phải bán nhân thô luôn vì giá cao, có lãi nhiều hơn".

Câu hỏi bán thô hay để dành nguyên liệu rang xay cũng được khá nhiều người quan tâm. Chị Hoàng Hà, ngụ tại Di Linh (Lâm Ðồng), phân vân: "Giá cà phê nguyên liệu tăng cao khiến cho việc bán cà phê rang xay giảm bớt lợi nhuận, trong khi đó bán nhân xô sẽ lại có lợi hơn. Mấy hôm nay tôi cũng suy tính và có lẽ sẽ bán xô luôn cho thương lái".

Ông Thái Như Hiệp, Chủ tịch HÐTV, Giám đốc Công ty TNHH Vĩnh Hiệp, Phó chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Cacao VN (VICOFA), nhận xét: "Nhu cầu hạt cà phê Robusta tăng cao bởi người tiêu dùng trên thế giới đang phải "thắt lưng buộc bụng" do ảnh hưởng lạm phát và suy thoái kinh tế. Việc uống cà phê mỗi ngày là thói quen khó bỏ nhưng hạt Arabica lại quá đắt đỏ. Do đó, nhiều khách hàng tìm đến hạt Robusta với giá rẻ hơn để phối trộn với hạt Arabica nhằm giảm chi phí".

Nhiều người lại nửa đùa nửa thật, với việc giá cà phê tăng cao, xuất khẩu đẩy mạnh và nguy cơ thiếu hụt thế này, có thể vài tháng nữa, giới ghiền cà phê trong nước không còn cà phê để uống. Tất nhiên đây chỉ là nói đùa nhưng việc tăng giá bán là điều khó tránh khỏi.

Ly cà phê cũng bị ảnh hưởng?

Theo số liệu của VICOFA, sản lượng cà phê Robusta của VN trong niên vụ 2022 - 2023 ước tính giảm 10 - 15% so với niên vụ trước. Dự báo năm nay chỉ đạt khoảng 1,5 triệu tấn do ảnh hưởng bởi thời tiết không thuận lợi và làn sóng chuyển dịch cây trồng sang các loại cây ăn trái, đặc biệt là sầu riêng, bơ và chanh leo. 

Theo Tổng cục Hải quan, trong 7 tháng đầu niên vụ 2022 - 2023 (từ tháng 10.2022 - 4.2023), VN đã xuất khẩu 1,12 triệu tấn. Còn lượng cà phê dành cho tiêu thụ nội địa bình quân mỗi năm khoảng 250.000 tấn. Lượng tồn kho của người dân hiện còn khoảng 100.000 tấn, cộng thêm 100.000 tấn tồn kho của niên vụ 2021 - 2022 gối sang thì lượng hàng trong nước còn lại chỉ khoảng 200.000 tấn. Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ cà phê Robusta của VN trên thế giới bình quân mỗi tháng 100.000 tấn. Như vậy, tình hình thiếu hụt nguồn cung còn kéo dài tới 5 tháng nữa. Do đó, diễn biến giá cà phê sẽ còn rất khó lường.

Ở thời điểm hiện tại, việc tập trung bán nhân xô để xuất khẩu khi giá thế giới tăng cao sẽ dẫn đến hệ lụy là đẩy giá bán lẻ cà phê trong nước, nhất là giá bán cà phê ở hàng quán. Theo ghi nhận của chúng tôi, gần đây nhiều cửa tiệm bán cà phê tại TP.HCM đã điều chỉnh giá bán thêm 2.000 đồng/ly. Anh Quốc Thanh, chủ tiệm cà phê tại hồ bơi Ðại Ðồng, Q.Bình Thạnh (TP.HCM), cho biết vẫn đang dùng nguyên liệu còn dự trữ nên chưa điều chỉnh giá. Nhưng đại lý cung cấp cà phê đã thông báo sẽ điều chỉnh giá tăng thêm 5.000 đồng/kg nên "cũng chưa biết như thế nào".

Ðáng nói, trái ngược với diễn biến giá nguyên liệu tăng, cà phê pha chế hay cà phê rang xay có thương hiệu lại đang gặp khó khăn trong tiêu thụ. Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Nguyễn Ngọc Luận, người sáng lập thương hiệu cà phê nông sản Meet More, thông tin: "Giá cà phê hiện nay tăng quá cao trong khi nhu cầu tiêu thụ sản phẩm cà phê chế biến của chúng tôi đang giảm ở thị trường xuất khẩu lẫn nội địa. Cho nên, bài toán hiện nay là tạm thời ngừng mua nguyên liệu thô và tận dụng nguồn hàng tồn trữ". Một doanh nghiệp xuất khẩu cà phê chế biến khác (xin được giấu tên) cũng chia sẻ: "Tình hình tiêu thụ cà phê chế biến hiện nay không mấy khả quan, doanh số xuất khẩu chúng tôi giảm khoảng 40% so cùng kỳ trong những tháng đầu năm nay. Trong khi đó tiêu thụ sản phẩm tại thị trường trong nước cũng èo uột dù ra nhiều chương trình khuyến mãi, hạ giá bán…".

Nhận định về thị trường tiêu thụ, một lãnh đạo của VICOFA phân tích: "Sản lượng tiêu thụ nội địa và chế biến sâu chỉ mới chiếm hơn 23% trên tổng sản lượng cà phê cả nước với khoảng 250.000 tấn/năm. Tình hình tiêu thụ cà phê nhân xô hút hàng để phục vụ cho xuất khẩu, có thể sẽ ảnh hưởng đến lượng tiêu thụ nội địa, nhưng bù lại năm nay người tiêu dùng trong nước cũng giảm chi tiêu, sức mua giảm sút nên cân đối qua lại cũng không có nhiều tác động. Áp lực lớn nhất của các doanh nghiệp hiện nay là tài chính. Dù nhu cầu cao nhưng không ai dám gom hàng tồn trữ để bán xa mà chỉ mua đến đâu bán đến đó, ít doanh nghiệp còn trữ hàng để bán. Thậm chí các doanh nghiệp FDI có tiềm lực tài chính mạnh thì năm nay cũng gặp không ít khó khăn".