Gạc Ma không thể nào quên

“5 giờ sáng 14.3.1988, tàu HQ-605 chúng tôi đến Len Đao và thả xuồng cho bộ đội vào cắm cờ”, thượng úy Uông Xuân Thọ, nguyên máy trưởng tàu HQ-605, nhớ lại: “Tổ gồm trung úy Phan Hữu Doan, thuyền phó làm tổ trưởng và các chiến sĩ Trần Quang Ngọc, Vũ Văn Nga, Nguyễn Văn Dũng, Phạm Văn Thưởng lên nhổ vứt cờ Trung Quốc đã cắm phi pháp trước đó, thay bằng cờ VN. Cắm xong, thượng úy Khổng Ngọc Quang là chính trị viên tàu vào chỉ huy tổ giữ cờ. Anh Doan vừa leo lên tàu, vào phòng tắm thì Trung Quốc tấn công chúng tôi”.

HQ-605 là tàu nhỏ, trọng tải 400 tấn, chuyên chở hàng với quân số chỉ có 18 người, trang bị thô sơ gồm súng AK, B40. “Tôi đứng trên đài chỉ huy canh chừng tàu đối phương và dõi theo bóng tổ bảo vệ cờ trên bãi cạn Len Đao, bất ngờ nghe tiếng đạn pháo loại 100 mm phía Cô Lin và Gạc Ma vọng rền. Biết là chúng tấn công mình nên báo thuyền trưởng báo động anh em vào vị trí chiến đấu. Khoảng 6 giờ sáng, sau khi đã bắn chìm HQ-604 và bắn cháy HQ-505, tàu pháo 502 của Trung Quốc quay sang nã đạn vào chúng tôi”, ông Nguyễn Việt Hải, nguyên thủy thủ tàu HQ-605, kể và nhớ lại: “Loạt đạn đầu tiên nhằm vào đài lái, khiến trung sĩ báo vụ Bùi Duy Hiển hy sinh ngay tại chỗ; thuyền phó Phan Hữu Doan bỏng nặng. Thuyền trưởng ra lệnh chặt neo, ủi lên bãi Len Đao nhưng tàu chưa kịp nổ máy thì đạn pháo Trung Quốc đã nhằm thẳng khoang máy khiến máy trưởng Uông Xuân Thọ, chiến sĩ cơ điện Trần Văn Sáu bị thương nặng”.

“Chúng tôi được lệnh rời tàu. Khi xuống biển điểm danh quân số mới thấy thiếu Bùi Duy Hiển, quay trở lại leo lên tìm nhưng tàu cháy dữ dội, thêm đạn pháo Trung Quốc nã như mưa nên đành gạt nước mắt rời khỏi tàu”, thượng úy Uông Xuân Thọ rưng rưng nước mắt kể lại và nghẹn ngào: “Suốt 4 tiếng đồng hồ lênh đênh trên biển, chiếc xuồng của tổ bảo vệ cờ trên đá Len Đao mới vớt được hết anh em, chèo về Sinh Tồn và thuyền phó Phan Hữu Doan hy sinh ngay trên xuồng, trong vòng tay đồng đội”.

Ngày 14.3.1988, tàu HQ-605 giữ được Len Đao. Đổi lại, thuyền phó Phan Hữu Doan và chiến sĩ báo vụ Bùi Duy Hiển hy sinh; 3 người lính bị thương nặng là thuyền trưởng Lê Lệnh Sơn, máy trưởng Uông Xuân Thọ và chiến sĩ cơ điện Trần Văn Sáu.

Thượng tá Phạm Văn Hưng, nguyên trưởng ngành hỏa lực của tàu HQ-505, trực tiếp tham gia trận chiến 14.3.1988, ở lại bảo vệ đá Cô Lin thêm 2 tháng nữa và suốt từ đó đến khi nghỉ hưu (năm 2017) vẫn dọc ngang Trường Sa trên những con tàu vận tải, chở quân. Chuyến nào qua Gạc Ma - Cô Lin - Len Đao, ông cũng một mình lặng lẽ châm thuốc lá thả xuống mặt biển - đúng 64 điếu.

Ông Hưng nhớ lại, đêm 13.3.1988 căng như dây đàn đối với thủy thủ tàu HQ-505. Buổi chiều sau khi thả neo ở mép đá Cô Lin, thuyền trưởng Vũ Huy Lễ cho toàn tàu ăn cơm chiều và gọi các sĩ quan họp riêng, nhận định: “Sáng mai có thể đụng độ. Mọi người chuẩn bị tinh thần chiến đấu” và tăng cường đi ca, quan sát mục tiêu trên biển. Đêm hôm ấy, hầu như cả tàu tập trung ở phòng thông tin hóng các bức điện từ bờ gửi ra. Các tổ đi ca tăng cường người, tập trung quan sát phía Gạc Ma bởi lúc chiều nhập nhoạng, nhìn qua ống nhòm đã thấy tàu HQ-604 thả xuồng đưa công binh vào bãi đá và ban đêm, đuốc trên bãi sáng lập lòe.

5 giờ sáng 14.3.1988, thuyền trưởng Lễ đã báo thức toàn tàu và cử 3 tổ bơi vào đá Cô Lin cắm cờ ở 3 góc. Ông Phạm Văn Hưng và Phạm Xuân Điệp (nay là Chuẩn đô đốc, Phó tư lệnh Hải quân) cùng ở một tổ. Trước lúc nhảy xuống biển, ông Hưng còn dặn phó ngành của mình là Nguyễn Văn Sơn: “Anh căn chỉnh lại đường ngắm của mấy khẩu pháo giúp em”. Việc cắm cờ kéo dài hơn 1 tiếng do phải dùng xà beng phá đá san hô làm lỗ cắm. Khi xong thì trời tảng sáng, bằng mắt thường cũng nhìn thấy 2 tàu khu trục Trung Quốc từ phía Huy Gơ chạy xuống, sát qua Cô Lin và tàu HQ-605 neo ở đá Len Đao từ trước. Ông Hưng nhìn tàu Trung Quốc, nói: “Ông cắm cờ rồi, mày làm được gì?”.

Lên tàu, ăn sáng bằng miếng lương khô và ông Hưng nhận ca trực. Khoảng hơn 7 giờ sáng, ông Hưng lấy ống nhòm nhìn sang Gạc Ma thấy tàu Trung Quốc hạ xuồng và chỉ mươi phút sau nghe tiếng súng 12,7 mm rèn rẹt. Chiến sĩ trực canh hớt hải báo động: “Anh Lễ ơi, bọn Trung Quốc nó bắn mình rồi!”. Nhìn qua ống nhòm, thấy tàu HQ-604 trúng đạn bốc cháy, thuyền trưởng Vũ Huy Lễ ra lệnh nhổ neo. Trong khi tàu HQ-505 đang loay hoay nhổ neo thì cả 3 tàu khu trục Trung Quốc lao đến tấn công. Quả đạn pháo đầu tiên của chúng bắn vào buồng thông tin trên đài lái, sau đó là hầm máy khiến hệ thống liên lạc bị cắt, khí khởi động tịt ngóm. “Thuyền trưởng dồn dập rung chuông ra lệnh tiến nhưng máy không khởi động được. Mãi mới rồ lên nổ, về sau hỏi lại thì anh Hoàng Đình Thạc dưới hầm máy rất mưu trí cởi áo quần bịt chỗ thủng khắc phục. Chúng tôi ở trên vừa dập lửa vừa bắn trả, nhưng vũ khí mạnh nhất của tàu lúc ấy chỉ là pháo 40 mm, không với tới tàu địch”, ông Hưng kể.

Trong cuốn nhật ký chiến đấu của tàu HQ-505 lưu tại Bảo tàng Hải quân, vẫn còn rành mạch nét chữ của chính trị viên Võ Tá Du: 8 giờ 5: 3 tàu địch bắt đầu bắn vào 604, 605, 505; 8 giờ 7: Lái hỏng, mũi tàu dạt ngang, lệnh lái tay;

8 giờ 8: Dùng hai máy hết tốc độ ủi lên Cô Lin, chân vịt không quay, điện điều khiển hỏng, tàu bị địch bắn cháy phòng thuyền trưởng và khu thông tin, trưởng ngành thông tin bị thương; 8 giờ 10: Máy tiếp tục hỏng, không sử dụng được;

8 giờ 11: Bình khí vào ly hợp bị bắn thủng. 3 tàu Trung Quốc tấn công rất mạnh. Buồng thông tin trúng đạn. Hai máy tiến hết tốc độ. Điều khiển bằng tay lao lên đảo; 8 giờ 18: 2 máy ngừng hẳn. Tàu nằm hẳn lên cạn vị trí A6, B1, 2...

Thượng tá Phạm Văn Hưng nhớ lại: “Lúc tôi đang trên khu vực pháo mũi, thấy ào ào sàn sạt phía dưới, biết là tàu đã lao lên ủi bãi và giữ được chủ quyền của mình. Khoảng 8 giờ 20, khu đài chỉ huy và hành lang tàu bốc cháy ngùn ngụt vì đạn pháo của 3 tàu Trung Quốc. Cấp ủy tàu hội ý mở rộng và xác định quyết tâm kiên quyết bám trụ tại tàu, bảo vệ đảo”.

8 giờ 30, nhìn qua ống nhòm thấy tàu HQ-605 bốc cháy,

HQ-604 chìm hẳn còn tàu mình bị cháy nặng, thuyền trưởng Vũ Huy Lễ ra lệnh hủy tài liệu mật.

9 giờ, các tàu Trung Quốc tấn công đợt 2 vào HQ-505 khiến hầm dầu cháy to không dập tắt được. Cấp ủy tàu xác định có thể sẽ hy sinh tất cả nhưng quyết tâm bám trụ đến cùng. Mãi đến 9 giờ 30 tàu địch mới kết thúc bắn. Nhìn qua ống nhòm sang Gạc Ma thấy một xuồng chuyển tải đang nổi và bộ đội níu các vật nổi cứu nhau, thuyền trưởng Vũ Huy Lễ cho hạ xuồng mạn phải, cử một tiểu đội chạy sang Gạc Ma cấp cứu thương binh.

15 giờ, xuồng đưa 45 thương binh về cập tàu, đúng lúc này 2 tàu khu trục Trung Quốc cũng kè mạn phải tàu. “Chúng tôi chờ chúng vào tầm để bắn tiêu diệt nhưng chúng cứ lởn vởn ngoài xa. Đứng trên mâm pháo nhìn xuống, thấy bộ đội mình kéo nhau lên boong và đưa thi hài anh Trần Văn Phương, 2 thương binh nặng là Đậu Văn Tư, Nguyễn Văn Lanh sau cùng, uất không chịu nổi”, thượng tá Phạm Văn Hưng nghẹn giọng: “16 giờ tàu HQ-671 mới treo cờ chữ thập lùi vào nhận thương binh liệt sĩ đưa về Sinh Tồn”.

Đêm hôm ấy, cá mập ngửi mùi máu kéo hàng đàn về Gạc Ma - Cô Lin và đập uỳnh uỵnh vào chiếc xuồng neo mạn tàu còn đầy máu thương binh. Không chịu nổi tiếng cá mập táp vào vỏ sắt ở nơi còn nồng nặc thuốc súng, một chiến sĩ đã cắt dây bỏ xuồng...