Giếng quê

1. Thuở nhỏ trong các trò chơi dân gian, tụ tập bạn bè trang lứa, người ta thường hay đố nhau “Vừa bằng cái nong/Cả làng đong không hết” để nêu lên hình ảnh của cái giếng quê thân thuộc, gắn bó mật thiết với đời sống con người. Và để bày tỏ tình cảm người ta cũng lấy cái giếng ra để mà so sánh, ví von: “Tưởng giếng sâu anh nối sợi dây dài/Ai ngờ giếng cạn anh tiếc hoài sợi dây”. Hoặc ám chỉ trí tuệ của người con gái, con trai, ca dao xưa có câu: “Đàn ông nông nổi giếng khơi/Đàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu”…

Cái giếng gần gũi, quen thuộc với con người từ tuổi ấu thơ cho đến khi răng long đầu bạc. Con người sống và sinh hoạt là nhờ vào nước của giếng. Bên cạnh cái giếng nước thân thương đã có những mối tình trai gái chớm nở, đơm hoa kết trái và có cả những mối tình nhạt nhòa, phôi pha theo năm tháng. Song nhắc đến cái giếng quê, chắc hẳn không ai có thể quên…

Không như những cái giếng làng ở vùng quê Bắc bộ, giếng nước ở vùng quê Đông Nam bộ phần lớn là của riêng từng hộ gia đình. Ở những nơi gần vùng sông nước, giếng đào sâu đến vài ba mét là đã có nước. Những nơi đất gò, xa kênh rạch và sông lớn, có khi phải đào đến hàng chục mét mới có nước. Giếng vừa phải thì lấy cây trúc làm cần, móc cái thùng nhỏ, hay cái gàu mà lấy nước. Giếng sâu phải thả bằng dây dừa, hoặc làm tời quay tay mỗi khi lấy nước.

Giếng ngày xưa có nơi không xây thành chung quanh, cũng có khi chỉ xây bằng gạch thẻ cao chừng ba, bốn tấc. Hoặc xây bằng đá ong, nhưng phần lớn không xây thành quá cao như ở miền Trung, miền Bắc. Thành giếng lâu năm rêu mọc xanh mướt, có khi dương xỉ mọc dày, trông rất thi vị. Nước giếng để ăn, uống, sinh hoạt tắm giặt hằng ngày. Giếng nước còn khiến các cô gái quê trắng da, dài tóc… làm say mê những chàng trai mới lớn, mỗi ngày dừng chân ngong ngóng một bóng dáng ai đang quay nước hoặc thoăn thoắt gánh đôi thùng nước sóng sánh, sải bước trên đường về.

Những chị, những mẹ, rồi những người bà… ngày giỗ chạp, hay ngày lễ tết thường quây quần chung quanh cái giếng, vừa lấy nước, vừa sửa soạn rau trái, râm ran những câu chuyện giá cả, mùa màng và cả những câu chuyện thầm kín trong gia đình.

2. Những cái giếng quê ngày nào, bây giờ được gắn thêm mô tơ bơm nước, nối bằng những ống nhựa PV, bơm nước vào tận sân nhà, căn bếp hoặc lên thùng chứa ở trên cao. Mọi người rất ít khi ra đến giếng nước. Có nhiều giếng nước bị bỏ hoang theo năm tháng, cây cỏ mọc lút um tùm, người ta gọi đấy là những cái giếng làng, không lấp đi, cứ để mặc với thời gian, bởi đã có những cái giếng khoan tiện lợi… Con người xa dần với cái giếng một thời gần gũi thân quen, lúc nào cũng ấm áp hơi người và tiếng cười vui rộn rã… Liệu có một lúc nào đó, sẽ không còn những cái giếng đào? Và còn ai biết được vì sao người ta hay nói “Ếch ngồi đáy giếng”? Còn có ai thèm vục mặt vào gàu nước giếng vừa mới kéo lên, mát lạnh, trong lành vào những trưa trời nóng, nghe “cái đã” ngấm vào từng thớ thịt, mát rượi cả lòng…