Văn hóa

Góc ký họa: Ô Quan Chưởng

Lam Yên

12/02/2023 07:04 GMT+7

Ô Quan Chưởng (còn có tên Ô Đông Hà) được xây vào năm 1749 (thời vua Lê Hiển Tông), phía đông thành Thăng Long và được xây dựng lại vào năm 1817 dưới thời Gia Long.

Chuyện truyền tụng rằng năm 1873 quân Pháp tấn công Hà Nội qua cửa ô Đông Hà, quan Chưởng Cơ cùng binh lính nhà Nguyễn đã chống trả quyết liệt. Để tưởng nhớ, người dân gọi Ô Đông Hà là Ô Quan Chưởng.

Ô Quan Chưởng rộng 20 m, dài 7 m, được xây bằng đá và gạch vồ (gạch bằng đất nung ở nhiệt độ tương đối thấp) loại lớn. Công trình thiết kế theo lối kiến trúc đặc trưng của nhà Nguyễn: kiểu vọng lâu 2 tầng. Tầng trên có vọng lâu 4 mái, lan can bao quanh. Tầng dưới với cổng chính ở giữa (cao khoảng 3 m) và hai cổng phụ hai bên. Ngay cổng chính có 3 chữ Hán lớn: Đông Hà Môn (cửa Đông Hà). Trên tường có tấm bia "Lệnh cấm trừ tệ" do tổng đốc Hoàng Diệu và tuần phủ Hoàng Văn Xứng đặt năm 1881 cấm binh lính, quan nha gây khó dễ người dân qua lại.

Theo Bắc thành dư địa chí soạn đầu thế kỷ 19, ngày xưa Hà Nội có đến 21 cửa ô nhưng tới đầu thế kỷ 20 chỉ còn nhắc đến 5 cửa ô là: Đống Mác, Cầu Dền, Cầu Giấy, Chợ Dừa và Đông Hà (Ô Quan Chưởng). Nhiều bài hát nổi tiếng vẫn nhắc như: "Đường lộng gió thênh thang 5 cửa ô" (Hà Nội niềm tin và hy vọng - Phan Nhân); "5 cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về" (Tiến về Hà Nội - Văn Cao)…

Qua bao nhiêu đổi thay, nay cửa ô duy nhất còn sót lại là Ô Quan Chưởng (nằm ngay ngã tư Hàng Chiếu và Đào Duy Từ). Ô Quan Chưởng đã trải qua vài lần trùng tu, gần nhất là năm 2009.