Hang Tám Cô - Huyền thoại và sự thật: Không thể tồn tại sự mù mờ

Việc trả lại tên cho các liệt sĩ thanh niên xung phong Hang Tám Cô, đường 20 Quyết Thắng thuộc địa bàn xã Tân Trạch, H.Bố Trạch (Quảng Bình) tưởng chừng đã có hồi kết khi có kết luận của Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Bình vào thời điểm tháng 11.1996. Thế nhưng chỉ 1 tháng sau đó, sự việc đã xoay chiều theo một hướng hoàn toàn khác.

tin liên quan

Hang Tám Cô - Huyền thoại và sự thật

Qua kiểm tra bước đầu từ việc phát hiện thêm 6 bộ hài cốt, ngày 29.8.1996, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình đã có công văn gửi Bộ Chỉ huy quân sự và Sở LĐ-TB-XH tỉnh, nói rõ việc cất bốc hài cốt ở Hang Tám Cô là “có thiếu sót lớn”. Cùng ngày, Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Bình đã ra thông báo thành lập đoàn thanh tra để làm rõ vấn đề. Ngày 26.10.1996, đoàn thanh tra đã có báo cáo cụ thể.

Theo đó, từ những chứng cứ được xác minh, kết luận:

- Bộ hài cốt đầu tiên tìm thấy được gói thành một gói.

- Phần cụm xương chỉ có một số xương nhỏ, răng và mấy sợi tóc dài lẫn đất đen đã chia tách thành 7 hài cốt.

Kết luận cũng nêu rõ: Việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ không có biên bản nghiệm thu tại chỗ về hiện trạng, chi tiết để làm cơ sở cho việc bàn giao là vi phạm thông tư liên bộ ban hành ngày 24.10.1994.

- Về 6 bộ hài cốt phát hiện khi xây dựng bia tưởng niệm: Cách cụm xương đầu tiên tìm được trong hang 2,5 m, có 2 bộ hài cốt nằm dưới một phiến đá. Dưới phần lõm của tảng đá lấp kín cửa hang là 4 bộ hài cốt nằm riêng biệt. Ngày 30.7.1996, khi được thợ xây báo tin, 2 cán bộ Sở LĐ-TB-XH Quảng Bình là Thanh và Thắng đã trực tiếp lên đưa 2 bộ hài cốt tìm thấy trước về Nghĩa trang Thọ Lộc (H.Bố Trạch), thuê người đào 2 ngôi mộ tượng trưng có từ trước, bia đề là Nguyễn Văn Huệ và Lê Thị Mai (2 liệt sĩ có tên trong danh sách 8 thanh niên xung phong - TNXP) rồi táng 2 bộ hài cốt ở đó.

Ngày 2.8.1996, 2 cán bộ nói trên tiếp tục đưa 4 bộ hài cốt tìm thấy dưới tảng đá đặt tại nhà quản trang (Nghĩa trang Thọ Lộc), rồi thuê người đào 2 ngôi mộ đã táng trước đó (có tên Huệ và Mai) lên, táng 6 hài cốt thành 6 ngôi mộ thẳng hàng, trên bia đề “Liệt sĩ đưa từ đường 20 về”. Việc làm trên cũng không được lập biên bản.

Đoàn thanh tra kết luận: “Đây là việc làm không bình thường, tùy tiện, thiếu khách quan, vi phạm nguyên tắc nhà nước về mộ và nghĩa trang liệt sĩ. Những thiếu sót, sai phạm trên, đoàn thanh tra đã làm việc với đồng chí Trần Xuân Ái, Giám đốc Sở LĐ-TB-XH, đồng chí đã thừa nhận (có biên bản kèm theo)”.

Ngày 9.11.1996, Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Bình đã ra thông báo, có đoạn: “Sau khi phát hiện ra bộ hài cốt riêng của anh Hoàng Văn Vụ đã tìm thêm được một cụm xương gồm một số chi tiết xương nhỏ… Việc tự ý chia tách phần xương lẫn đất thành 7 phần mà không lập biên bản xác định hiện trạng chi tiết, không báo cáo xin ý kiến lãnh đạo tỉnh là một sai lầm nghiêm trọng. Đặc biệt, sau khi phát hiện thêm 6 bộ hài cốt nhưng không báo cáo mà tự ý giải quyết vội vàng, lúng túng, không bình thường, thể hiện sự đối phó, lẩn tránh trách nhiệm, lại tiếp tục dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn”.

Sau khi chỉ đạo kiểm điểm những người có trách nhiệm liên quan, Thường vụ Tỉnh ủy thống nhất cử một đoàn do một phó chủ tịch UBND tỉnh, Giám đốc Sở LĐ-TB-XH và một số thành viên ra làm việc với UBND tỉnh Thanh Hóa để tiếp tục đưa 6 hài cốt về cho các gia đình thân nhân. Câu chuyện tưởng chừng đã có hồi kết. Thế nhưng…

Trước những diễn biến mới này, để báo cáo với Chính phủ, Bộ LĐ-TB-XH cử đoàn công tác vào Quảng Bình kiểm tra sự việc nói trên. Trong bản báo cáo số 48/LĐ-TB-XH-BC, đoàn công tác kết luận: “Sáng 14.11.1972, có 8 TNXP và 5 chiến sĩ pháo binh cùng hy sinh trong hang. “Thi hài bắn tung tóe trong hang” được nhặt và chia thành 13 phần để chôn thành 13 ngôi mộ. Căn cứ để đưa ra kết luận này là qua làm việc với ông Lê Thanh Âm, nguyên C phó C217 và 2 ông Tô Quyết Thắng, Trần Công Hòa, cựu chiến binh D1, E16”.

Thế nhưng, trong đơn kiến nghị đề ngày 6.9.1998, ông Lê Thanh Âm hoàn toàn bác bỏ kết luận nói trên và khẳng định trong hang chỉ có 8 người, gồm 4 nam, 4 nữ và ông nhớ rõ họ tên từng người. Còn trung tá Vương Hữu Phú, Trưởng ban Chính sách (Bộ Tư lệnh Pháo binh) vào thời điểm đó lại xác nhận với Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Quảng Bình: “Việc xác nhận 6 quân nhân (là chiến sĩ pháo binh, chứ không phải 5 - PV) hy sinh ngày 14.11.1972 khác với hồ sơ gốc (hy sinh ngày 16.11 và 26.11.1972) là do yêu cầu của ông Hoàng Văn Phái, chuyên viên chính của Bộ LĐ-TB-XH, nói là dựa theo ý kiến của 2 ông Tô Quyết Thắng, Trần Công Hòa”.

Trong khi đó, các đồng đội của 8 TNXP, trong đó có ông Mai Duy Phúc, nguyên Ủy viên Thường vụ, Trưởng ban Tổ chức Đoàn thanh niên Ban 67, khẳng định trong Hang Tám Cô chỉ có TNXP. Đoàn thanh tra của tỉnh Quảng Bình trước đó cũng đã kết luận: “Đơn vị TNXP hồi đó đã dựng bia, khắc tên 8 TNXP hy sinh trong hang đá. Ngoài ra không thấy 13 ngôi mộ và bất kỳ thông tin nào cho thấy có bộ đội hy sinh trong hang”.

Kết luận của đoàn công tác Bộ LĐ-TB-XH (đã dẫn ở trên) chứa đầy mâu thuẫn như đã nói, ngoài ra có một điểm vô lý dễ nhận ra là nếu “xác bắn tung tóe” thì tại sao 6 bộ hài cốt phát hiện đợt 2 ngay chính trong Hang Tám Cô hầu như nguyên vẹn?

Đến giờ chúng tôi vẫn cảm thấy day dứt Qua trao đổi về vấn đề Báo Thanh Niên đề cập, ông Dương Văn Huệ, Phó giám đốc Sở LĐ-TB-XH tỉnh Thanh Hóa, cho biết: “Xung quanh câu chuyện về các hài cốt liệt sĩ Hang Tám Cô, Sở LĐ-TB-XH Thanh Hóa có biết, đến giờ chúng tôi vẫn cảm thấy day dứt”. Theo ông Huệ, năm 1996, Thanh Hóa chỉ làm công tác tổ chức để tiếp nhận 8 bộ hài cốt của các liệt sĩ hy sinh tại Hang Tám Cô, mọi công tác khai quật, nhập tiểu đều do tỉnh Quảng Bình làm. Vài năm sau thì nghe thông tin phát hiện thêm 6 bộ hài cốt rồi được quy tập về Nghĩa trang Thọ Lộc (H.Bố Trạch, Quảng Bình), đến nay chưa thấy có đơn vị vào kiểm tra, làm rõ thực hư như thế nào. “Quan điểm của chúng tôi là rất mong muốn được làm rõ ràng bằng khoa học, xét nghiệm ADN dựa trên các quy định của nhà nước, vì đó là tâm niệm, mong muốn của thân nhân, gia đình các liệt sĩ; đồng thời để trả lời câu hỏi tại sao đã khai quật được 8 bộ hài cốt của các liệt sĩ, sau đó lại tìm thấy thêm 6 bộ hài cốt cũng trong hang?”, ông Huệ nói thêm và khẳng định: “Đương nhiên làm việc này không phải để xới lại trách nhiệm của ai nếu có sai sót. Chúng tôi cũng rất sẵn sàng phối hợp với Báo Thanh Niên để tìm ra sự thật”. Ngọc Minh - Minh Hải