Học giả An Chi 82 năm vẫn... rong chơi

Nằm trong chương trình Tuần lễ sách hay năm 2016, sáng nay 8.10, NXB Tổng hợp TP.HCM đã tổ chức buổi giao lưu, ký tặng sách với bạn đọc của học giả An Chi, tác giả Chuyện Đông chuyện Tây nổi tiếng một thời cùng sự có mặt của nhiều nhà văn, nhà thơ nổi tiếng. Dù trời mưa to nhưng hội trường NXB vẫn không còn một chỗ đã nói hết sức hút của một tên tuổi lớn như ông…

Từ nhiều năm nay, bạn đọc khắp nơi đã biết đến và ái mộ học giả An Chi qua các bài viết của ông được đăng tải trên báo chí. Những bài viết này phần nhiều thuộc lĩnh vực từ nguyên học, tập trung vào việc truy tìm và giải thích những thay đổi về ngữ âm và ngữ nghĩa của các từ, các địa danh tiếng Việt. Đây quả thật là một công việc khó, đòi hỏi không chỉ vốn kiến thức sâu rộng trong lĩnh vực ngôn ngữ mà còn cần đến vốn hiểu biết về lịch sử, văn hóa và nhiều khi cả sự từng trải của bản thân người nghiên cứu.

Nhà thơ Lê Minh Quốc xem ông là bậc đại thụ về từ nguyên học Quỳnh Trân

Tác giả An Chi tên thật là Võ Thiện Hoa, còn có các bút hiệu khác là Huệ Thiên, Huyện Thê, Viễn Thọ. Mặc dù đã bước sang tuổi 82 nhưng ông vẫn còn khá minh mẫn. Theo nhà thơ Phan Hoàng, Phó chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM: “Bằng tình yêu nước mãnh liệt, thời trẻ ông An Chi tự mình vượt tuyến ra Bắc mang theo lá thư giới thiệu của một cán bộ cấp cao gửi giới thiệu cho một cán bộ cấp cao khác nhưng vì lòng tự trọng ông đã không đưa lá thư ấy mà chấp nhận những ngày tháng cơ cực tự khẳng định mình, như đi làm công nhân, dạy học rồi khi có thời gian lại mày mò nghiên cứu chữ nghĩa. Ở ông luôn hội tụ đầy đủ tính cách của người Nam bộ hào sảng và giản dị. Những vấn đề học thuật ông đưa ra đôi khi xảy ra tranh cãi gay gắt nhưng đều xuất phát từ sự nghiên cứu, đối sánh nghiêm cẩn; được trình bày khúc chiết, khoa học, “nói có sách, mách có chứng”, với một phong cách “rất An Chi” - thẳng thắn, không khoan nhượng, giàu cảm xúc…”.

Học giả An Chi kể thêm: “Tôi vốn sinh ra học giỏi… toán nên từng theo học bộ môn này ở trường Sư phạm. Sau này bạn bè khuyên tôi học mấy môn khoa học xã hội tốt nghiệp dễ xin việc làm nên tôi mới chuyển hướng qua… văn học. Nhờ có vốn ngoại ngữ: Anh, Pháp, Tây Ban Nha và chữ Hán nên tôi có thể đọc nhiều loại sách khác nhau. Năm 9 tuổi, loạn lạc xảy ra liên miên nên gia đình cho tôi về Chợ Lớn học ở mấy trường người Tàu dạy nên tôi có bạn bè là người Hoa nhiều. Mấy tiệm gần nhà mua sách báo cân ký về gói hàng nên tôi hay qua chơi lùng đọc, nhờ vậy mà trao dồi, biết thêm nhiều kiến thức. Phía trước nhà, ba má tôi cho chị bán tạp hóa người Quảng Đông hành nghề nên rảnh rỗi tôi lại thọ giáo chị về cách phát âm chuẩn nhất. Sau này mới có điều kiện và vốn liếng từ ngữ để viết lách tranh luận với các cây đa cây đề trong lĩnh vực này…”.

Năm 1990, học giả An Chi bắt đầu cộng tác với Tạp chí Kiến thức Ngày nay cho đến năm 2007. Ròng rã gần 15 năm ông phụ trách mục Chuyện Đông, chuyện Tây rất hấp dẫn của tạp chí này cùng nhà thơ Phan Hoàng, nhà báo Lê Khắc Cường. Việc ông dám đụng chạm tới các tượng đài ngôn ngữ thời đó: Đào Duy Anh, Lê Ngọc Trụ, Đặng Thai Mai cũng gây dậy sóng dư luận. Ông nhớ mãi cố GS Nguyễn Lân từng chửi ông rất nặng lời 3 lần. Căng thẳng đến mức Hội Nhà văn TP.HCM phải đứng ra tổ chức họp giữa nhà văn Anh Đức, Nguyễn Quang Sáng, Phạm Sĩ Sáu và… đương sự Huệ Thiên buộc ngưng chuyên mục do ông phụ trách 5 kỳ. Trong thời gian đó, nhà văn Nguyễn Quang Sáng hiến kế cho ông tiếp tục viết nhưng phải ký tên khác để tránh rắc rối. Nhà văn Hàn Tấn Quang chủ biên Kiến thức Ngày nay đặt bút danh mới là Lão Ngoan Đồng (tên một nhân vật trong Anh hùng Xạ Điêu) nhưng ông không thích lắm. Cuối cùng Huệ Thiên mới tự chọn cho mình tên mới là An Chi như sự an nhiên tự tại, không muốn sinh sự với ai nữa.

Tác giả Chuyện Đông chuyện Tây ký tặng sách trong vòng vây người hâm mộ Quỳnh Trân

Xung quanh bút danh Huệ Thiên, ông An Chi bật mí thêm: "Má tôi cũng không biết nên hay tò mò lắm, cứ hỏi tôi Huệ Thiên là sao? Vì sao lại đặt như vậy. Tôi trả lời đơn giản: Thiện Hoa tên thật nói lái ra thành Họa Thiên, mà cả trời tai họa thì nghe ghê quá nên tôi chệch ra một chút Huệ Thiên, nhiều người nghĩ một trời hoa huệ nhưng theo tôi nghĩa chính xác nhất là vẻ tươi tắn của cây cỏ”.

Nhận xét về 3 tập Rong chơi miền chữ nghĩa của học giả An Chi ra mắt lần này, bà Đinh Thanh Thủy, Giám đốc NXB Tổng hợp TP.HCM cho rằng: “Chính giá trị và sức hấp dẫn trong các bài viết của học giả An Chi đã thôi thúc chúng tôi xuất bản ba tập dày dặn, tập hợp những bài viết của ông đăng trên các báo: Đương thời, Người đô thị, An ninh thế giới, Năng lượng mới. Hy vọng rằng mỗi bài viết trong bộ sách này sẽ đưa độc giả vào một cuộc rong chơi thú vị và say mê, rong chơi để thêm hiểu, thêm yêu tiếng Việt và cùng nhau gìn giữ sự trong sáng của tiếng Việt…”.

Nguyện vọng lớn của học giả An Chi hiện nay là mong có thật nhiều sức khỏe để tiếp tục... rong chơi với các con chữ. Ông đang phải chạy đua với tuổi tác để dần hoàn thiện tập sách Từ điển từ ngữ về các từ Việt gốc Hán như là một công trình đồ sộ vào những năm tháng cuối cuộc đời mà ông muốn để dành lại cho hậu thế.