Kỳ án oan sai: Khởi tố, truy tố rồi... treo 22 năm

Ông Phan Văn Lá trình bày nỗi bức xúc của mình - Ảnh: H.PH

Năm 1991, ông Phan Văn Lá (ngụ ấp 8, xã Vĩnh Công, H.Châu Thành, Long An) bị TAND H.Châu Thành phạt 4 năm tù về tội “hủy hoại tài sản XHCN”. Bản án sơ thẩm sau đó bị tòa phúc thẩm tuyên hủy và trả hồ sơ về cấp sơ thẩm điều tra xét xử lại. Nhưng tới 22 năm sau, cơ quan điều tra mới có quyết định đình chỉ vụ án, lúc này “bị can” đã 46 tuổi!

Công an và Viện KSND cùng bồi thường Chiều 7.4, chúng tôi liên lạc với ông Nguyễn Công Pha, Phó viện trưởng Viện KSND tỉnh Long An, hỏi về trách nhiệm bồi thường oan sai đối với ông Phan Văn Lá. Ông Pha cho biết: “Theo kết luận của Tỉnh ủy Long An thì vụ oan sai này do cơ quan công an chịu trách nhiệm bồi thường. Thông tin này do phía công an cho biết, vì tại cuộc họp bàn giữa các ngành trước đó tôi không trực tiếp tham dự”. Trong khi đó, đại tá Phạm Hữu Châu, Phó giám đốc Công an tỉnh Long An, nói: “Theo chỉ đạo của thường trực Tỉnh ủy Long An, trường hợp này 2 ngành công an và kiểm sát cùng chịu trách nhiệm bồi thường. Hiện chúng tôi đang làm kế hoạch để tiến hành việc bồi thường ông Phan Văn Lá”.

Khoảng 22 giờ ngày 21.7.1991, đường dây của ấp 1 (xã Hiệp Thạnh, H.Châu Thành) bị mất điện. Lúc đó, hai em của ông Lá là Phan Văn Tân (15 tuổi) và Phan Văn Châu (13 tuổi) đang soi cá bằng bình xuyệt ngoài đồng. Nghe tiếng truy đuổi và đèn pha rọi tới, sợ bị lấy bình điện, Tân và Châu bỏ chạy nhưng người dân bắt giao công an. Theo án phúc thẩm, lúc đầu Tân và Châu (không có người giám hộ) không thừa nhận việc cắt dây điện. Nhưng vì bị đánh và buộc phải khai theo hướng dẫn của điều tra viên là có cắt trộm dây điện và có người thứ 3 chủ mưu nên Tân và Châu khai anh ruột của mình là Phan Văn Lá.

Ngày 22.7.1991, Công an H.Châu Thành ra lệnh bắt khẩn cấp Tân, Châu rồi tiếp tục khởi tố, bắt tạm giam Phan Văn Lá. Theo hồ sơ, mặc dù trong suốt quá trình điều tra và ngay tại phiên tòa sơ thẩm, ông Lá luôn kêu oan, không nhận tội, nhưng vẫn bị các cơ quan tố tụng buộc tội, cho là “ngoan cố” và bị TAND H.Châu Thành phạt 4 năm tù. Trong khi đó, sau 2 tháng bị tạm giam, Tân và Châu được cho tại ngoại và cuối cùng Viện KSND huyện có quyết định đình chỉ điều tra bị can.

Tại phiên xử phúc thẩm ngày 5.9.1992, TAND tỉnh Long An tuyên hủy án sơ thẩm và trả hồ sơ về cấp sơ thẩm để điều tra, xét xử lại vì lý do: “Đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng, vì Phan Văn Lá luôn kêu oan, không nhận tội, trong khi Tân và Châu khai đã bị đánh đau nên buộc phải khai theo hướng dẫn của điều tra viên là có 3 người tham gia. Và vì không biết khai ai nên đã khai anh mình”…

Mặc dù không đủ chứng cứ kết tội, nhưng ngày 13.10.1992, Công an H.Châu Thành tiếp tục ra lệnh tạm giam Lá thêm 2 tháng. Tuy nhiên, 2 ngày sau thì Viện KSND huyện ra quyết định hủy bỏ lệnh tạm giam.

Theo trình bày của ông Lá, sau khi được cho tại ngoại, các cơ quan tố tụng vẫn không đưa vụ án ra xét xử lại, cũng không thông báo gì cho đương sự nên ông phải mang thân phận bị can treo… lơ lửng trong suốt 22 năm. Trong khi đó, ông đã làm đơn gửi tới các cơ quan tố tụng yêu cầu làm rõ về thân phận pháp lý của mình, nhưng các cơ quan tố tụng vẫn im lặng.

Mãi đến 15.1.2013, TAND H.Châu Thành mới có văn bản trả lời cho ông Lá, trong đó nêu: “Sau khi án sơ thẩm bị TAND tỉnh Long An tuyên hủy ngày 5.9.1992, hồ sơ đã được chuyển đến cơ quan điều tra để thụ lý lại… Nhưng qua kiểm tra sổ sách thụ lý án hình sự từ sau ngày 5.9.1992 đến cuối năm 1994 không thấy biên bản giao nhận hồ sơ vụ án từ TAND sang Viện KSND huyện...”. Vì vậy, tòa đề nghị ông Lá “tiếp tục khiếu nại tại Cơ quan điều tra Công an H.Châu Thành và rút khiếu nại ở TAND huyện”.

Cũng theo ông Lá, ngày 26.3.2013, Công an H.Châu Thành mời ông đến làm việc, có đại diện của Viện KSND huyện, nhưng không lập biên bản. “Tại cuộc gặp này, ông Nguyễn Văn Trãi, Phó trưởng công an huyện, nói với tôi: “Chuyện xảy ra lâu quá rồi, đề nghị anh rút đơn khiếu nại cho vui vẻ cả đôi bên”. Vị đại diện Viện KSND thì nói luật tố tụng thời điểm đó là vậy, giờ khiếu nại cũng không được gì. Ông động viên tôi về suy nghĩ lại, đừng nghe lời ai khiếu nại tốn công vô ích”. Ông Lá nghẹn ngào: “Ông Trãi với tôi quá quen vì lúc tôi bị bắt thì ông Trãi là điều tra viên. Hồi đó con gái tôi chưa thôi nôi, bây giờ nó đã 25 tuổi rồi mà sự việc vẫn chưa kết thúc”.

Cuối cùng, sau một thời gian dài đương sự vác đơn đi khiếu nại, kêu oan, ngày 12.9.2013, Công an H.Châu Thành ra quyết định đình chỉ vụ án, đình chỉ điều tra đối với ông Phan Văn Lá. Ông Lá cũng đã nộp đơn tới các cơ quan có liên quan yêu cầu bồi thường số tiền hơn 493 triệu đồng tổn thất tinh thần do bị tạm giam 449 ngày và phải mang thân phận bị can trong suốt 7.637 ngày. Thế nhưng, đến nay ông Lá vẫn chưa được bồi thường.