Lắng nghe cơ thể để phát hiện sớm loãng xương và thoái hóa khớp

Làm chủ một cửa hàng tạp hóa nhỏ ở chợ nên chị H. (52 tuổi, ngụ quận 7, TP.HCM) hầu như phải liên tục đứng lên, ngồi xuống để bán hàng. Vài năm trở lại đây, chị H. bắt đầu cảm nhận được những cơn nhức mỏi xương khớp, nhất là khớp gối. Phớt lờ các dấu hiệu này, chị Hoài cho rằng sức khỏe của mình vẫn ổn. Gần đây, những cơn đau xương khớp ngày càng rõ rệt hơn, mỗi lần đứng lên đột ngột, cơn đau bất ngờ khiến chị Hoài phải nhăn mặt. Cảm thấy nghiêm trọng, chị đi bác sĩ khám. Bác sĩ kết luận chị Hoài bị viêm khớp gối - một biểu hiện của thoái hóa khớp kèm theo các dấu hiệu sớm của loãng xương.

Tại hội nghị Khoa học thường niên lần thứ 19 năm 2025 của Hội Loãng xương TP.HCM, PGS-TS-BS Lê Anh Thư, Chủ tịch Hội Loãng xương TP.HCM, Phó chủ tịch Hội Thấp khớp học Việt Nam, cho biết loãng xương và thoái hóa khớp là hai bệnh lý thường gặp nhất, ảnh hưởng nặng nề tới sức khỏe chung và sức khỏe hệ cơ xương khớp.

Ước tính của Hội Loãng xương quốc tế (IOF), hiện trên thế giới có hơn 500 triệu người mắc bệnh loãng xương, tuy nhiên đây chỉ là phần nổi, trên thực tế số người bị loãng xương còn cao hơn. Riêng tại Việt Nam, năm 2022 ước tính có khoảng 3,6 triệu người bị loãng xương, trở thành một trong những vấn đề y tế công cộng đáng chú ý. Dự báo, loãng xương sẽ tăng lên hơn 4,5 triệu người vào năm 2030, trong đó trên 70% người bệnh là phụ nữ độ tuổi sau mãn kinh.

Dựa trên kết quả tầm soát sức khỏe xương gần đây với gần 100.000 người Việt Nam được phối hợp thực hiện bởi nhãn hàng Anlene của Tập đoàn Fonterra (Move Check), có khoảng 50% người trên 40 tuổi có nguy cơ loãng xương, 27% trên 40 tuổi đã loãng xương. Đặc biệt tỷ lệ loãng xương ở phụ nữ trên 50 tuổi lên đến 33%.

Cùng với loãng xương, thoái hóa khớp cũng là bệnh lý thường gặp trong cộng đồng, đặc biệt là người cao tuổi. Thoái hóa khớp gặp ở khoảng 20% dân số gây đau đớn kéo dài, giảm chất lượng sống, mất khả năng vận động, lao động và sinh hoạt, mất đi cuộc sống độc lập của con người.

Bệnh… âm thầm

Hậu quả nghiêm trọng nhất mà loãng xương và thoái hóa khớp gây ra là gãy xương. Các nghiên cứu cho thấy, gần 25% bệnh nhân bị gãy xương vùng hông sẽ tử vong trong vòng 12 tháng, vì vậy biến cố gãy xương do loãng xương được coi là nặng nề tương đương với đột quỵ trong bệnh tăng huyết áp và nhồi máu cơ tim trong các bệnh mạch vành.

Đáng chú ý, các bệnh lý loãng xương và thoái hóa khớp diễn ra âm thầm, không triệu chứng, nhiều người bệnh chỉ phát hiện bệnh khi đã bị gãy xương, thậm chí gãy xương nhiều lần khiến việc điều trị khó khăn, chi phí cao. Điều này có tác động rất lớn đến cộng đồng, đến ngân sách y tế, làm giảm GDP ở một số quốc gia, là gánh nặng cho các chuyên gia y tế và các gia đình về việc chăm sóc sức khỏe.

"Mặc dù, chúng ta đã có những cách tiếp cận an toàn, hiệu quả trong phòng ngừa, chẩn đoán phát hiện bệnh sớm và điều trị bệnh hiệu quả, quản lý người bệnh, giảm tái gãy xương... nhưng rất tiếc, những việc này chưa được thực hiện tốt tại nhiều quốc gia", Chủ tịch Hội Loãng xương TP.HCM nói.

Đơn cử tại Việt Nam, chỉ có khoảng 10 - 25% các ca gãy xương hông được điều trị bằng phẫu thuật, và thời gian chờ trung bình cho phẫu thuật này là hơn 3 ngày. Bên cạnh đó, công nghệ kiểm tra mật độ xương (công nghệ DXA) vẫn còn tương đối cao, chưa được phổ biến rộng rãi, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn. Trong khi mức khuyến nghị mà châu Âu đưa ra là nên có trên 11 máy/1 triệu dân thì Việt Nam chưa đạt đến 1 máy/1 triệu dân. Trong bối cảnh già hóa dân số đang ngày càng gia tăng, dân số từ 70 tuổi sẽ tăng gấp 3 đến 4 lần vào năm 2050 thì thách thức về các vấn đề sức khỏe xương khớp càng trở nên phức tạp.

IOF khuyến cáo, xương là trung tâm của sức khỏe, sự vận động và tính độc lập của con người. Do đó, từ thời thơ ấu đến khi lớn tuổi, lối sống lành mạnh giúp đặt nền tảng cho sức khỏe xương tốt và quá trình lão hóa khỏe mạnh. Lối sống tốt có thể giúp phòng ngừa loãng xương, một căn bệnh khiến xương trở nên yếu và dễ gãy.

Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe xương khớp. Trong đó can xi, protein, vitamin D… là những vi chất không thể thiếu. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc kết hợp vận động hợp lý cùng với việc sử dụng sữa giàu canxi, bổ sung collagen và màng cầu chất béo sữa (MFGM) và các dưỡng chất khác hằng ngày, mang lại lợi ích rõ rệt cho sức khỏe cơ xương khớp ngay từ sau 4 tuần.